Osteoporose

Image ID 25447568 © Rob3000 | Dreamstime.com

Klachten

Osteoporose ontstaat geleidelijk zonder klachten en is een ‘stille ziekte’. Soms merkt u dat u kleiner of uw rug krommer wordt, maar vaak wordt pas na een botbreuk (fractuur) duidelijk dat u osteoporose heeft. De meest voorkomende fracturen treden op bij de wervelkolom, pols en heup. Vooral wervelkolom- en heupfracturen kunnen leiden tot chronische (langdurige) pijn en invaliditeit en zelfs tot de dood. Als de arts osteoporose tijdig bij u vaststelt, kan osteoporose in een vroeg stadium behandeld worden. Hierdoor kan de botdichtheid verbeteren.

Botbreuken door botontkalking komen meestal pas voor op hogere leeftijd. Zo kan er een ruggenwervel breken en/of inzakken, waardoor u krommer of kleiner wordt. Naarmate er meer wervels inzakken, wordt de wervelkolom korter. U kunt daarbij 5 tot 15 cm kleiner worden. U kunt zelf nagaan of dit het geval is: vergelijk hiervoor uw huidige lengte met de lengte die u vroeger had. Door de inzakkende wervels krijgt u bredere flanken. Soms raakt uw onderste rib de rand van uw bekken (de bekkenkam). U kunt ook een voorovergebogen houding krijgen, zo’n houding heet een kyfose.

Welke drie stadia zien we bij osteoporose in de wervelkolom?
• normale wervel: de botmineraal dichtheid is niet meer dan 1 standaarddeviatie (SD) lager dan de gemiddelde dichtheid bij een jong volwassen vrouw (‘piekbotdichtheid’ of ‘piekbotmassa’).
• osteoporotische wervel: de twee stadia zijn:
Osteopenie (het voorstadium): de botmineraal dichtheid is verminderd, maar er is nog geen sprake van osteoporose. De botmineraal dichtheid ligt tussen 1 en 2,5 onder de gemiddelde dichtheid bij een jong volwassen vrouw.
Osteoporose: de botmineraal dichtheid ligt meer dan 2,5 onder het gemiddelde van een jong volwassen vrouw.
• osteoporotische fractuur: ernstige osteoporose gaat gepaard met osteoporotische fracturen.

Image ID 29338770 © Rob3000 | Dreamstime.com

Risicofactoren bij botbreuken

Osteoporose is een aandoening, waarbij inzakkingen van de wervels gepaard kunnen gaan met chronische rugklachten. Juist omdat er meestal geen of alleen a-specifieke klachten zijn, komen wervelfracturen vaak niet onder de aandacht van de huisarts. Bij sommige mensen is een verkromming en het korter worden van de wervelkolom het enige teken van wervelfracturen. Bij inzakking van de ruggenwervels spreken we van een wervelfractuur, een compressiefractuur in de wervels of werveldeformatie.

De meest voorkomende osteoporotische fracturen zijn fracturen van wervel, pols en heup. Pols- en heupfracturen ontstaan vooral als gevolg van een val. Pols- en heupfracturen zijn natuurlijk niet altijd het gevolg van osteoporose en kunnen ook bij jonge mensen optreden. Wanneer u ouder bent dan 50 jaar en ooit een wervel heeft gebroken of korter dan twee jaar geleden een ander bot heeft gebroken, dan is de kans op een volgende botbreuk groter dan bij iemand, die nooit een botbreuk heeft gehad.

Belangrijke herkenbare en beïnvloedbare risicofactoren voor osteoporose 
• roken van sigaretten.
• veel alcohol drinken (meer dan twee glazen per dag).
• een laag lichaamsgewicht: minder dan 60 kg of BMI lager dan 20.
• het hebben van de eetstoornissen anorexia nervosa of boulimia.
• een sedentaire (inactieve) levensstijl (te weinig dagelijkse lichaamsbeweging) of immobiliteit door ziekte hebben.
• overdag niet voldoende buiten zijn (gebrek aan zonlicht).
• lage calcium- en vitamine D-waarden hebben door een lage inname in uw tienerjaren en 20-er jaren of onvoldoende absorptie in uw darmen. Een vitamine D-tekort is een risico voor het krijgen van osteoporose, omdat vitamine D nodig is voor de opname van calcium uit voedsel. Vitamine D zit in margarine, boter, melk, eieren en vette vis en uw lichaam maakt ook vitamine D aan wanneer u buiten bent. Als u niet veel tijd buiten of in de zon doorbrengt of als u een donkere huid heeft, dan heeft u mogelijk extra vitamine D nodig. Calcium zit in voeding (zuivel, groenten, noten, peulvruchten).
• als u gemakkelijk valt (bijvoorbeeld als u het afgelopen jaar twee keer bent gevallen, als u gewrichtsklachten heeft, als u minder goed ziet, verward bent, duizelig, slaperig of slaperig vanwege medicatie).
• het hebben van een darmaandoening, zoals chronische ondervoeding, malabsorptie, coeliakie.
• slecht functionerende nieren hebben.
• levercirrose hebben.
• een te lage hoeveelheid geslachtshormonen hebben, voornamelijk oestrogeen bij vrouwen (menopauze). Dit hormoon oestrogeen is belangrijk voor het bouwen van nieuw botweefsel. Na de overgang gaan botdecalcificatie en afbraak van botten dus sneller. De niveaus van oestrogeen kunnen worden verhoogd. Als u nooit zwanger bent geweest, heeft u ook een grotere kans op osteoporose.
Gebruik van bepaalde medicijnen, waaronder de volgende:
• gebruik van glucocorticoïde medicijnen (corticosteroïden), zoals prednison (Deltasone, Orasone en dergelijke) of prednisolon (Prelone). Als u meer dan 7,5 mg prednison per dag gebruikt gedurende meer dan 3 maanden.
• als u te veel vervanging voor uw schildklierhormoon gebruikt bij het gebruik van medicijnen voor een lage schildklier of hypothyreoïdie.
• gebruik van heparine, een veel gebruikte bloedverdunner.
• als u bepaalde medicijnen gebruikt, zoals antidepressiva, anti-epileptica en anti-hormonale therapie bij borst- en prostaatkanker.

Herkennen van osteoporose risicofactoren, die u niet kunt beïnvloeden
• als u een smalle botstructuur en tenger postuur heeft.
• als u een vader of moeder heeft, die eerder een heup heeft gebroken.
• als veel mensen in uw familie osteoporose hebben.
• als u een leeftijd heeft van meer dan 60 jaar of in de menopauze bent.
• als u een eerdere fractuur heeft gehad vanwege een letsel, met name na de leeftijd van 50 jaar
• als u een vervroegde overgang heeft of als bij u de eierstokken zijn verwijderd. Als u nog nooit zwanger bent geweest, heeft u ook een hoger risico op het ontwikkelen van osteoporose.
• een orgaantransplantatie heeft gehad.
Als u een ziekte heeft, die invloed op uw botten heeft:
• Diabetes mellitus type 1.
• een darmaandoening heeft, zoals de ziekte van Crohn en colitis ulcerosa.
• COPD (longen).
• het syndroom van Cushing (endocriene hormonale ziekte).
• aandoeningen aan de schildklier – hyperthyreoïdie, hyperparathyreoïdie (endocriene hormonale ziekte).
• een stofwisselingsziekte, die de productie van botten verstoort.
• osteogenesis imperfecta, een botziekte.
• ankyloserende spondylitis.
• systemische lupus erythematodes (SLE).
• artritis psoriatica.
• reumatoïde artritis.

Chronische gewrichtsontstekingen beïnvloeden de botkwaliteit. Met reumatoïde artritis heeft u twee keer zoveel kans op osteoporose als een gezond persoon. Hoewel minder goed bestudeerd, geldt hetzelfde waarschijnlijk ook voor mensen met ankyloserende spondylitis, artritis psoriatica en systemische lupus erythematodes (SLE).

Diagnose osteoporose

Uw arts baseert de diagnose op een combinatie van een anamnese, zijn bevindingen en aanvullende onderzoekuitslagen.

Anamnese
Als u bij een reumatoloog komt, zal de arts u allerlei vragen stellen, zoals:
• wat uw klachten zijn.
• hoe uw klachten zijn ontstaan.
• welke klachten of aandoeningen u al eerder heeft gehad of nog steeds heeft (uw medische voorgeschiedenis).
• wanneer uw klachten optreden en wat deze klachten verergert.
• welke medicijnen u gebruikt.
• hoe uw dagpatroon er ongeveer uitziet.
• wat voor werk u doet.
• komen er in uw familie reumatische aandoeningen voor?

Als u klachten heeft, zal de arts meerdere onderzoeken laten doen. Dit is nodig om de diagnose te bevestigen.

De diagnose osteoporose is gebaseerd op het meten van de botmineraaldichtheid.
• Met een meting van de botmineraaldichtheid (BMD) kan de hoeveelheid botmassa gemeten worden. De botmineraaldichtheid wordt bepaald door de hoeveelheid mineralen in het bot (vooral calcium), die röntgenstraling absorberen, te onderzoeken. De botmineraaldichtheid wordt vervolgens berekend als de botmassa, gedeeld door het gebied van het bestraalde bot. U heeft osteoporose als de ‘botdichtheid’ veel minder is dan u zou mogen verwachten van iemand van uw leeftijd.
De meting van de botmassa wordt gedaan op verschillende delen van uw lichaam, zoals metingen van de botten in uw wervelkolom en uw heup. De test kan osteoporose identificeren en uw risico op fracturen (gebroken botten) bepalen. De meest algemeen erkende BMD-test wordt een centrale dual-energy x-ray absorptiometrie of DXA-test genoemd.
• Dual energy X-ray absorptiometrie (DXA/DEXA) is de beste huidige test om de BMD te meten. Een DEXA-botdichtheidsmeting kan worden gemaakt van uw heup, rug en onderrug. Met behulp van röntgenfoto’s wordt gemeten hoeveel calcium uw botten bevatten (botdichtheid). De DEXA lijkt op een röntgenfoto, maar gebruikt veel minder straling.
De DXA-testresultaten worden gescoord in vergelijking met de BMD van jonge, gezonde mensen. Dit resulteert in een meting, genaamd een T-score. De score is als volgt: DXA T-score Botmineraaldichtheid (BMD): Normaal – Niet lager dan -1.0. Osteopenie (mild BMD-verlies) – tussen -1,0 en -2,5. Osteoporose – 2,5 of lager. Als uw T-score lager is dan 2,5 (osteoporose), zult u hoogstwaarschijnlijk behandeling nodig hebben.
• FRAX-score (Fracture Risk Assessment Tool). Als uw T-score tussen -1,0 en -2,5 (osteopenie) ligt, wordt een FRAX-score gebruikt om te zien of u een behandeling nodig heeft. Vanwege de botverzwakkende effecten van de menopauze heeft 1 op de 2 vrouwen ouder dan 50 jaar een fractuur gerelateerd aan osteoporose. Mannen hebben ook meer kans om een bot te breken, als ze ouder worden. Om uw risico op een dergelijke verwonding te helpen bepalen, is de Fracture Risk Assessment Tool (FRAX) ontwikkeld. In geval van osteopenie en afwezigheid van een of meer wervel dissecties of een gebrek aan een vertebrale fractuur assessment (VFA) of beeldvorming van de wervelkolom, kan de FRAX-score worden berekend. Uw FRAX-score is uw risico op een osteoporose-gerelateerde fractuur in de komende 10 jaar.
• Vertebral Fracture Assessment (VFA). Een DEXA-meting kan worden aangevuld met een wervelfractuur beoordeling (VFB). Dit is een wervelhoogtemeting, waarbij de hoogte van de afzonderlijke wervels bepaald wordt en die het risico op een botbreuk in kaart brengt. Uw arts meet ook hoe lang u bent, bent u kleiner geworden? De arts vergelijkt de uitkomst van de meting van uw huidige lengte met uw lengte op een jongere leeftijd, bijvoorbeeld met de lengte in uw paspoort. Op deze manier bepaalt hij of u kleiner bent geworden. Als u ook een overdreven, voorwaartse afronding van de rug of gebogen houding heeft, geeft dit aan dat u ingezakte wervels heeft.
• Er kan een röntgenfoto van uw rug gemaakt worden om de positie van uw ruggenwervels te tonen. Door de magnetische resonantie is de breuk van de osteoporotische fractuur beter te zien, maar ook of er oedeemvorming is, of de breuk recent is en wat de oorzaak van de pijn is.

Risicobeoordeling
Vallen kan snel tot een fractuur leiden, dus uw arts zal u vragen óf en hoe vaak u het afgelopen jaar bent gevallen. De arts zal ook lichamelijk onderzoek verrichten om uit te zoeken hoe uw spierkracht is en of u in evenwicht kunt blijven staan. Indien nodig kunt u een verwijzing voor fysiotherapie krijgen.

Secundaire osteoporose bij bepaalde aandoeningen
De arts zal uw bloedbeeld, calcium (in de urine), fosfaatspiegels, nierfunctie, leverenzymen en hormonen laten onderzoeken, evenals de aanwezigheid van afbraakproducten die vrijkomen als er sprake is van verhoogde botafbraak, de vitamine D-spiegels in het bloed en sporen van ziekten die osteoporose bevorderen of verergeren. Het is belangrijk om, als u een andere ziekte heeft, te weten of er een risico is op osteoporose, omdat dit een belangrijke voorspeller is voor botbreuken.

Behandeling

De behandeling van osteoporose is gericht op pijnbeheersing, voorkomen van verder botverlies en voorkomen van botbreuken. Als u osteoporose heeft, zal uw arts adviseren om vitamine D (noodzakelijk voor uw lichaam om calcium te absorberen uit voedsel dat u eet of calcium-pillen die u neemt) en calcium te nemen en elke dag te sporten.
• Vitamine D. Zorg voor voldoende vitamine D in uw dagelijkse voeding, wat belangrijk is om uw lichaam te helpen calcium te absorberen uit voedsel dat u eet. Als u regelmatig in de zon bent, produceert uw lichaam voldoende vitamine D zelf. Als dat niet zo is, zou u vitamine D als supplement kunnen nemen. De aanbevolen dagelijkse dosis is 400 tot 800 IU (Internationale Eenheden) voor volwassenen jonger dan 50 jaar en 800 tot 1.000 IU voor mensen van 50 jaar en ouder. Uw arts kan uw vitamine D-spiegel meten met een bloedtest. Indien nodig heeft u mogelijk een andere dosis nodig, afhankelijk van uw bloedspiegel vitamine D. De arts zal dit voorschrijven.
• Calcium. Zorg ervoor dat u voldoende calcium uit uw voedsel opneemt, als dat niet lukt, dan moet u misschien overwegen om calcium supplement in te nemen. De aanbeveling is 1.000 milligram (mg) per dag voor de meeste volwassenen en 1.200 mg per dag voor vrouwen ouder dan 50 jaar en voor mannen ouder dan 70 jaar.
• Fysieke activiteit. Zorg ervoor dat u elke dag sport, zoals wandelen, fietsen, zwemmen.

Pijnstillers, die u zelf kunt aanschaffen zonder recept
• Een gewone pijnstiller met de werkzame stof paracetamol. Paracetamol helpt tegen pijn en koorts, veroorzaakt geen maagproblemen, geeft meestal geen bijwerkingen en is goed te combineren met andere medicijnen.
• Een NSAID, een ontstekingsremmende pijnstiller. De afkorting NSAID staat voor Non-Steroidal Anti-Inflammatory Drugs. Deze pijnstillers remmen ontstekingen. In een lagere dosering zijn NSAIDs, zoals diclofenac, naproxen en ibuprofen, zonder recept te koop.

Heeft u lichamelijke klachten? Ga dan altijd naar uw huisarts of specialist voor een goede diagnose ervan en de juiste behandeling.

Geneesmiddelen op recept
Dit wordt verstrekt door uw arts of reumatoloog of internist.
• Bisfosfonaten. In geval van osteoporose of hoge FRAX-scores is een behandeling met bisfosfonaten noodzakelijk. Deze klasse van medicijnen (vaak “anti-resorptieve” geneesmiddelen genoemd) helpt het botverlies te vertragen. Uit onderzoeken blijkt dat bisfosfonaten het risico op fracturen (botbreuken) kunnen verminderen. Onderzoek heeft aangetoond dat de kans op een botbreuk halveert als u bisfosfonaten gebruikt. Dit geldt vooral voor uw wervelkolom, maar ook voor uw heupen en andere botten, zoals die in uw pols.
Bisfosfonaten zijn geneesmiddelen die zich hechten aan botweefsel en daardoor botafbraak remmen en het bot sterker maken. Deze medicijnen remmen de afbraak van botweefsel door zich te binden aan de bot afbrekende cellen, de osteoclasten. Het medicijn zorgt ervoor dat calcium beter wordt opgenomen in het bot. De botafbraak en bot aanmaak komen dan weer in balans. Wanneer bisfosfonaten worden gebruikt, kan de botdichtheid zelfs iets toenemen. Na 3 tot 6 maanden na de behandeling met een bisfosfonaat zal de arts u laten controleren op de hoeveelheid alkalische fosfatase in uw bloed.
De bekendste bisfosfonaten die worden gebruikt bij de behandeling van osteoporose zijn alendronaat en risedronaat, die ervoor zorgen dat de botafbraak minder snel verloopt.
– alendronaat (Fosamax) – preventie en behandeling van postmenopauzale OP bij vrouwen – behandeling van OP bij mannen – behandeling van OP vanwege het gebruik van glucocorticoïde medicijnen bij vrouwen en mannen – dosis: eenmaal daags of eenmaal per week pillen.
– risedronaat (Actonel) – preventie en behandeling van postmenopauzale OP bij vrouwen – behandeling van OP bij mannen – preventie en behandeling van OP als gevolg van het gebruik van glucocorticoïde medicijnen bij vrouwen en mannen – dosis: eenmaal daags, eenmaal per week of eenmaal per maand pillen.
– ibandronaat (Boniva) – preventie en behandeling van postmenopauzale OP bij vrouwen – eenmaal maandelijkse pillen of elke drie maanden via intraveneuze infusie (IV) toegediend via een ader.
– zoledroninezuur (Reclast) – zelfde gebruik als voor risedronaat – eenmaal per jaar met IV.
Alendronaat, risedronaat en ibandronaat zijn pillen die u alleen op een lege maag met water moet innemen, anders zal uw lichaam het middel niet goed absorberen. Deze medicijnen kunnen soms de slokdarm irriteren (de buis die van de keel naar de maag gaat). Daarom moet u gedurende ten minste een uur na inname van deze geneesmiddelen rechtop blijven staan of lopen.
Er zijn meldingen geweest van zeldzame bijwerkingen die mogelijk verband houden met het gebruik van bisfosfonaten. Deze omvatten osteonecrose van de kaak (ONJ) en atypische femur fracturen:
– Osteonecrose van de kaak (ONJ). Er zijn meldingen geweest van blijvende schade aan de botten van de kaak als gevolg van het gebruik van bisfosfonaten, meestal bij mensen die onlangs een tandheelkundige ingreep hadden gehad of een tandheelkundige aandoening hadden. De meeste gevallen waren bij mensen die een hoge dosis IV-bisfosfonaten ontvingen voor de behandeling van kanker. Het risico van dit probleem voor mensen die deze geneesmiddelen gebruiken in doses aanbevolen voor osteoporose lijkt erg laag te zijn. Toch bevelen artsen aan dat iedereen, die een bisfosfonaat neemt, een goede mondhygiëne en reguliere tandheelkundige zorg heeft. Dus meldt uw tandheelkundige behandeling aan uw arts en vertel uw tandarts dat u een bisfosfonaat gebruikt.
– Atypische femur fracturen. Er zijn weinig voorkomende typen dijbeenfracturen bij een klein percentage van de mensen die langdurig bisfosfonaten gebruiken voor hun osteoporose. Maar dit risico lijkt erg laag te zijn, vooral vergeleken met het aantal fracturen (botbreuken) dat bisfosfonaten voorkomen.
• Denosumab (Prolia). Deze nieuwe klasse van ‘anti-resorptieve’ geneesmiddelen is een volledig humaan monoklonaal antilichaam, een soort immuuntherapie. Het werkt tegen een eiwit dat interfereert met de overleving van botresorberende cellen. Als u geen aledronaat of risedronaat mag gebruiken vanwege bijwerkingen, kan de arts denosumab voorschrijven als alternatief voor deze bisfosfonaten. Denosumab is een medicijn tegen botafbraak en wordt gebruikt bij een verhoogd risico op botbreuken. Het actieve ingrediënt is een antilichaam dat is gericht tegen het menselijke molecuul dat botafbraak stimuleert.
Deze behandeling is goedgekeurd voor gebruik bij post-menopauzale vrouwen die osteoporose hebben en een hoog risico op fracturen. Een ander goedgekeurd gebruik is voor vrouwen en mannen met een hoog risico op botverlies en fracturen vanwege hormoon afbrekende medicijnen die worden gebruikt om borst- en prostaatkanker te behandelen. Patiënten ontvangen dit medicijn om de zes maanden als een injectie onder de huid. Denosumab kan ervoor zorgen dat uw calciumwaarden erg laag worden, dus uw calcium- en vitamine D-spiegels moeten niet laag zijn, wanneer u dit medicijn begint in te nemen. Er kan ook een verhoogd risico op infecties zijn bij het gebruik van dit medicijn. Er zijn zeldzame meldingen van ONJ gekoppeld aan het gebruik van Denosumab. Dit medicijn is ook goedgekeurd voor de behandeling van kanker waarbij de botten zijn betrokken (XGEVA).
• Andere bisfosfonaten worden gebruikt voor de behandeling van andere botziekten en voor de behandeling van kanker die zich heeft verspreid naar de botten, waaronder clodronaat (Bonefos), etidronaat (Didronel), pamidronaat (Aredia) en tiludronaat (Skelid). De gebruikte dosis is vaak veel hoger dan voor osteoporose. Zoledroninezuur dat wordt gebruikt bij de behandeling van kanker wordt op de markt gebracht als Zometa. Clodronaat (Bonefos) is een bisfosfonaat, dat niet door de FDA in de VS is goedgekeurd voor de behandeling van osteoporose, maar wel in sommige andere landen.

Bijschildklierhormonen
In ons lichaam bevinden zich naast de schildklier vier kleine bijschildkliertjes (parathyreoïden). Ze hebben een belangrijke functie voor de calciumhuishouding in uw lichaam. De bijschildklieren produceren bijschildklierhormoon (parathyreoïd hormoon of PTH). Het PTH speelt een belangrijke rol bij de calcium- en fosfaathuishouding van het lichaam. Het zorgt voor de opname van calcium uit de darmen en voor de uitscheiding van fosfaat door de nieren. Bij een overproductie van het bijschildklierhormoon (hyperparathyreoïdie) heeft u één of meerdere overactieve, vergrote, bijschildklieren die te veel PTH aanmaken. Hierdoor wordt het gehalte van calcium in het bloed te hoog en het fosfaatgehalte in het bloed te laag. Een teveel aan vitamine D gebruik kan deze afwijkingen in de stofwisseling van calcium en fosfaat overigens ook veroorzaken. Door de overproductie van bijschildklierhormoon en de verhoogde calciumspiegel bestaat het risico op nierstenen en botafwijkingen (meestal botontkalking). Daarnaast is er bij hyperparathyreoidie vaak hoge bloeddruk, buikklachten en soms psychische klachten alsmede vermoeidheid, klachten van dorstgevoel, verhoogde urineproductie, obstipatie, misselijkheid en soms maagzweren.
Wanneer schrijft uw arts een bijschildklierhormoon voor?
Als een behandeling met bisfosfonaten, denosumab of raloxifeen niet werkt of als u deze middelen niet mag gebruiken.Uw arts kan een bijschildklierhormoon (parathyreoïd hormoon) voorschrijven, als u – na de menopauze ernstige osteoporose ontwikkelt – nog steeds een bot breekt ondanks het gebruik van een bisfosfonaat – als behandeling met bisfosfonaten, denosumab of raloxifen niet werken – of als u deze geneesmiddelen niet kunt gebruiken.
• Calcitonine (Calcimar, Miacalcin). Dit medicijn is een hormoon gemaakt door de schildklier en wordt meestal toegediend als een neusspray of als een injectie onder de huid. Het is goedgekeurd voor de behandeling van post-menopauzale osteoporose en helpt vertebrale (wervelkolom) fracturen voorkomen. Het is ook nuttig bij het beheersen van pijn na een osteoporotische wervelfractuur.
• Teriparatide (Forteo) is een medicijn dat de functie van het bijschildklierhormoon nabootst en de botvorming stimuleert zodat de botdichtheid toeneemt. Hormonen die een rol spelen bij de ontwikkeling van osteoporose zijn het bijschildklierhormoon (PTH), het schildklierhormoon (calcitonine), oestrogeen en progesteron. Parathyroïde hormonen worden geproduceerd in het lichaam door de vier kleine bijschildkliertjes bij de bijschildklier. Ze hebben een belangrijke functie voor het calciummetabolisme in uw lichaam. Teriparatide is goedgekeurd voor gebruik bij post-menopauzale vrouwen en mannen met een hoog risico op osteoporotische fracturen. Het is ook goedgekeurd voor de behandeling van door glucocorticoïden geïnduceerde osteoporose. Het wordt als een dagelijkse injectie onder de huid toegediend en kan maximaal twee jaar worden gebruikt. Als u ooit een bestraling heeft gehad of als uw parathyroid-hormoonspiegels al te hoog zijn, kunt u dit medicijn misschien niet gebruiken.
• Oestrogeen of hormoonvervangingstherapie. Van oestrogenen alleen of gecombineerd met een ander hormoon, progestageen, is aangetoond dat het het risico op osteoporose en osteoporotische fracturen bij vrouwen verlaagt. De combinatie van oestrogeen en progestageen kan echter het risico op borstkanker, beroertes, hartaanvallen en bloedstolsels vergroten. Oestrogeen alleen kan ook het risico op beroertes verhogen. Overleg met uw arts of hormoonvervangende therapie de juiste behandeling voor u is.
• Selectieve oestrogeenreceptormodulatoren (SERM’s). Deze medicijnen bootsen de goede effecten van oestrogeen op de botten na, zonder enkele van de ernstige bijwerkingen zoals borstkanker. Er is echter nog steeds een risico op bloedstolsels en een beroerte met het gebruik van SERM’s. Het SERM raloxifeen (Evista) vermindert het risico op fracturen van de wervelkolom bij vrouwen. Het is alleen goedgekeurd voor gebruik bij vrouwen na de menopauze. Het werkt een beetje zoals oestrogeen, maar heeft geen invloed op de borsten of het baarmoederslijmvlies. Net als oestrogenen remt raloxifen de botafbraak, waardoor de bestaande botmassa kan worden behouden.

Andere medicatie
• Tramadol. In het geval van een acute ineenstorting van een aangetaste wervel kunt u morfine of een morfineachtige pijnstiller voor de pijn voorgeschreven krijgen. Tramadol is een morfineachtige pijnstiller. Dit medicijn wordt gebruikt bij matige tot ernstige pijn. Artsen schrijven Tramadol voor wanneer paracetamol en ontstekingsremmende pijnstillers niet genoeg effect hebben.
• Strontiumranelaat. Dit medicijn is goedgekeurd voor het behandelen van post-menopauzale osteoporose in verschillende landen (Protelos, Protos, Osseor, Bivalos, Protaxos en Ossum). Studies tonen aan dat het het risico op fracturen verlaagt bij post-menopauzale vrouwen. Het medicijn komt als een poeder, welke vrouwen kunnen oplossen in water en dagelijks innemen. Vanwege een verhoogd risico op bloedstolsels moet het met voorzichtigheid worden gebruikt bij vrouwen met een voorgeschiedenis van of het risico op bloedstolsels, zoals diepe veneuze trombose of longembolie.

Percutane vertebroplastiek en ballon-kyphoplastiek
Pijn is het meest voorkomende symptoom van osteoporotische vertebrale compressiefracturen (VCF). Een compressiefractuur is een botbreuk die voorkomt in bijvoorbeeld een wervel, als deze nog niet gehard is. Deze breuk komt veel voor (voornamelijk bij vrouwen) ten gevolge van osteoporose. Het bot wordt bij een compressiefractuur als het ware in elkaar gedrukt. Vertebrale augmentatie procedures, percutane vertebroplastiek en ballon-kyphoplastiek, zijn geïndiceerd wanneer er aanwijzingen zijn voor een acute (> 4-6 weken) of subacute (< 6 maanden) compressiefractuur van het wervellichaam met bijbehorende pijn die niet reageert op de conservatieve behandelingsmaatregelen. De procedures zijn geïndiceerd voor pijnlijke osteoporotische of vertebrale compressiefracturen. Zowel vertebroplastiek als kyphoplastiek hebben consistent een significante verbetering laten zien in pijnscores na de procedure.
Contra-indicaties voor vertebroplastiek en kyphoplastiek omvatten a-symptomatische stabiele fracturen, klinisch effectieve medische therapie, osteomyelitis of andere lokale infectie van de doelwervels, ongecorrigeerde stollingsstoornissen, allergie voor elke vereiste component en een lokale of systemische infectie.
• Percutane vertebroplastiek (PVP) is een percutane wervelvergrotingsprocedure die is uitgegroeid tot een effectieve behandeling voor pijnlijke wervelcompressiefracturen (VCF’s), vaak bij geavanceerde osteoporose. Het wordt gebruikt bij de behandeling van pijnlijke, gebroken of ingezakte ruggenwervels en osteoporotische of maligne fracturen. Vertebroplastiek is een minimaal invasieve poliklinische procedure waarbij de compressiefracturen worden gestabiliseerd door een injectie van speciaal botcement, polymethylmethacrylaat (PMMA), door de huid. De arts injecteert een kleine hoeveelheid botcement in een ingezakte wervel onder röntgengeleiding met een naald. Het botcement versterkt de wervel. Deze procedure vermindert de pijn van een VCF, kan de hoogte van het wervellichaam herstellen en de misvorming corrigeren, heeft een lage complicatiegraad en verbetert de functie en kwaliteit van leven.
Vrouwen worden driemaal vaker als mannen getroffen (15% versus 5% levensincidentie). Bij de vrouwen is 25% van de vrouwen 75 jaar en 50% van de vrouwen van 80 jaar heeft minstens 1 wervelfractuur.
• Bij ballon-kyphoplastiek (BK) worden orthopedische ballonnen gebruikt om de gebroken wervel voorzichtig op te heffen in een poging om deze terug te brengen naar de juiste positie en om een holte te creëren die vervolgens wordt gevuld met het speciale botcement.

Gebruik medicijn en therapietrouw

• Het is belangrijk dat u de medicijnen inneemt zoals ze zijn voorgeschreven. Om uw ziekte goed onder controle te krijgen, is het zeer belangrijk dat u uw medicijnen dagelijks op vaste tijden inneemt. Als u dat niet doet, wordt er geen goede concentratie van het medicijn in uw bloed opgebouwd en werkt het medicijn daarom minder goed.
• Heeft u moeite met onthouden, wanneer en hoeveel van uw medicijnen u dagelijks moet innemen? Koop dan een medicijn dispenser, waarin u uw medicijnen per dag kunt sorteren.
• Heeft u moeite met of bezwaren tegen het innemen van de aan u voorgeschreven medicijnen, bijvoorbeeld vanwege eventuele bijwerkingen? Dan kan dat er toe leiden, dat u de medicijnen niet meer regelmatig inneemt. Bespreek dit met uw arts!

Gebruik medicijnen
De arts zal bij problemen kijken naar:
• de dosering en hoeveelheid medicijnen die u gebruikt.
• overschakelen naar een ander medicijn van hetzelfde type of een volledig nieuw type medicijn.
• combinatie van verschillende medicijnen op hetzelfde moment.

Uw arts kan u vertellen:
• of het medicijn voor u kan werken.
• hoe u het medicijn het beste kunt gebruiken.
• hoeveel en hoe vaak u het medicijn kunt gebruiken.
• hoe u het medicijn het beste kunt afbouwen.

U moet uw huisarts of specialist altijd vertellen:
• of u andere medicijnen (zelf gekocht of voorgeschreven door een andere arts) gebruikt.
• of u een andere medische aandoening heeft.
• of u binnenkort wordt geopereerd.
• of u eerder een ontstekingsremmende pijnstiller heeft voorgeschreven gekregen, die bijwerkingen gaf bij u.
• of u zwanger wilt worden of zwanger bent.
• of u borstvoeding geeft.
Dit is belangrijk omdat uw huisarts of specialist een zorgvuldige keuze moet maken tussen verschillende medicijnen.

Bijwerkingen
• Alle medicijnen kunnen bijwerkingen hebben bij gebruik, dus vraag uw arts of apotheker welke bijwerkingen u kunt verwachten of lees de bijsluiter.

Verminderen of stoppen
• Als u zelf zou stoppen met een medicijn of het aantal medicijnen zelf zou verminderen, kunnen uw klachten verergeren. Overleg daarom altijd eerst met uw huisarts of specialist als u minder medicijnen wilt gaan gebruiken of wilt stoppen.

Alternatieve behandelingen

Er bestaan veel soorten alternatieve behandelingen. Hiermee worden alle behandelingen bedoeld, die buiten de gewone wetenschappelijke medische zorg vallen. Voor de werking van deze behandelingen is geen wetenschappelijk bewijs geleverd. De alternatieve behandelingen worden ook wel ‘complementair‘ genoemd, omdat ze een aanvulling kunnen zijn op de reguliere medische behandeling door uw arts.
Veel mensen kiezen naast hun reguliere medische behandeling ook voor een alternatieve behandeling. Ze hopen dat dit extra helpt tegen hun klachten of beter helpt om met de klachten om te gaan.

Kan een alternatieve behandeling een vervanging zijn voor uw reguliere medische behandeling?
Nee, als u kiest voor een alternatieve behandelmethode is dat altijd een aanvulling op uw gewone medische behandeling. U moet niet stoppen met uw reguliere behandeling, want anders loopt u onnodige gezondheidsrisico’s. Overleg daarom altijd eerst met uw behandelend arts voordat u met een alternatieve behandeling begint.

Welke alternatieve behandelingen zijn er bijvoorbeeld?
Er zijn heel veel verschillende alternatieve behandelmethoden beschikbaar, die ook gecombineerd kunnen worden. Enkele voorbeelden zijn:
• Chinese geneeskunde (acupunctuur en tai chi).
• homeopathie (producten gemaakt uit planten en mineralen).
• Bowen therapie.
• Ayurveda.
• Bach bloesembehandeling.
• shiatsu-, voetzool- en klassieke massage.
• voedingssupplementen.

Waar moet u op letten?
• Bij veel alternatieve behandelingen is niet aangetoond dat ze daadwerkelijk werken. Als u er voor kiest om een alternatieve behandeling uit te proberen, let er dan op dat uw klachten niet toenemen. Stop met een alternatieve behandeling, zodra uw klachten toenemen.
• Bedenk ook altijd eerst waarom u een alternatieve behandeling wilt volgen.
• Bereid u goed voor door informatie over de alternatieve behandeling op te zoeken en te lezen. Overleg met uw behandelend arts, want bepaalde klachten kunnen verminderen door sommige alternatieve behandelingsmethoden.
• Bepaal zelf in welke alternatieve methode u vertrouwen heeft voor de verlichting van uw klachten en of u eraan wilt beginnen.

Wat kunt u het beste doen bij een keuze voor een alternatieve behandeling?
• Overleg altijd met uw behandelend arts over de alternatieve behandelmethode die u wilt gaan volgen.
• Overleg met uw behandelend arts en met de alternatieve behandelaar of zij met elkaar willen overleggen over uw behandeling.
• Kies een alternatieve behandelaar die een erkende beroepsopleiding heeft gevolgd en bij een beroepsorganisatie is aangesloten.
• Vraag uw alternatieve behandelaar vooraf naar het doel, de duur, de kosten en de risico’s van de behandeling. Hoeveel geld u kwijt bent, hangt af van welke behandeling u kiest, hoelang deze duurt en hoe u verzekerd bent.
• Stop niet met uw reguliere medische behandeling, want uw klachten kunnen hierdoor verergeren.
• Weeg tijdens een behandeling af of u wilt doorgaan of stoppen als uw klachten erger worden, als u geen effect van de alternatieve behandeling merkt of als u bijwerkingen krijgt.

Waarom is letten op uw voeding belangrijk?

• Gezonde voeding is belangrijk om de vitamines en mineralen en andere voedingsstoffen binnen te krijgen, die uw lichaam nodig heeft.
• Overgewicht levert risico’s op voor uw gezondheid en ziekteverloop. Bij reuma speelt overgewicht bijvoorbeeld een belangrijke rol bij artrose in knieën, heupen en enkels. De druk op uw gewrichten is dan gewoon te groot. Gezond eten en genoeg beweging (een sport beoefenen en actief in huis en buitenshuis) kan helpen om uw overgewicht te verminderen of tegen te gaan.
• Een gezond eetpatroon is dus altijd belangrijk en de diëtiste kan u daarbij ondersteunen met de juiste voedingsadviezen.

Wat is een gezond eetpatroon?
Met een gezond eetpatroon krijgt uw lichaam de juiste hoeveelheid goede voedingsstoffen binnen, die het nodig heeft. U eet de hoeveelheden, die uw lichaam nodig heeft. De diëtiste kan u daarbij ondersteunen met de juiste voedingsadviezen. Kijk op de Schijf van Vijf van het Voedingscentrum. U kiest uit ieder vak wat u wilt eten en u kunt iedere dag een andere keuze maken en variëren met uw eten. Let op de aanbevolen hoeveelheden per vak en doe dat iedere dag. Kijk op http://www.voedingscentrum.nl
De 5 vakken van de Schijf van Vijf zijn:
• Groente en fruit
• Brood, graanproducten en aardappelen
• Vis, peulvruchten, vlees, ei, noten en zuivel
• Smeer- en bereidingsvetten
• Dranken

Waar kunt u advies krijgen voor een gezond eetpatroon?
• Op de website van het Voedingscentrum kunt u terecht voor betrouwbare adviezen over gezond en gevarieerd eten.
• U kunt advies vragen aan uw huisarts of een diëtiste. De huisarts kan u door verwijzen naar een diëtiste. Sommige diëten kunnen mogelijk gericht tegen uw klachten helpen. Overleg met uw huisarts of diëtiste als u een bepaald dieet wilt proberen. En let erop dat u geen belangrijke voedingsmiddelen weglaat uit uw dagelijkse eetpatroon.

Wat kunt u doen bij een pijnlijke of droge mond?
Soms kunt u om verschillende redenen last van een droge of pijnlijke mond hebben. Tips:
• door te kauwen (op bijvoorbeeld stukje komkommer, suikervrij snoepje of kauwgom) en te zuigen (ijsklontje) worden de speekselklieren gestimuleerd om speeksel te produceren.
• een goede mondverzorging is belangrijk: goed tandenpoetsen, flossen en het gebruik van mondwater.
• spoel uw mond regelmatig, drink kleine beetjes water en gebruik eventueel een mondsproeier.
• laat hete dranken eerst wat afkoelen.
• gebruik ijs of koude gerechten, want koude verdooft de pijn.
• gebruik geen scherpe kruiden en specerijen, vruchtensap, koolzuurhoudende frisdranken, alcoholische dranken, erg zoute etenswaren en zure etenswaren.
• etenswaren met harde korstjes, noten, botjes en graten kunnen wondjes veroorzaken.
• gebruik bij de warme maaltijd soep, jus of saus om het eten smeuïger te maken.
• smeerkaas, smeerbare paté of salade, jam of honing op brood, pap, drinkontbijt en vla slikt bijvoorbeeld gemakkelijker door dan droog beleg.
• als u gemalen of vloeibare voeding moet gebruiken, kunt u met een mixer uw maaltijd vermalen met wat extra vocht.

Bij sommige vormen van reuma of gebruik van bepaalde medicijnen kunnen darmklachten voorkomen. De darmklachten kunnen ontstaan door de invloed van bepaalde medicijnen op de voedselopname. Andersom kan het voedsel, dat u eet, effect hebben op de werking van uw medicijnen.

Voedingssupplementen, visvetzuren, glucosamine en vitamine D?
• Voedingssupplementen zijn verkrijgbaar als pillen, poeders, druppels, capsules of drankjes en zijn bedoeld als aanvulling op onvoldoende dagelijkse voeding. Ze bevatten vitamines, mineralen of bio-actieve stoffen. Deze synthetische of geïsoleerde vitamines, mineralen of bio-actieve stoffen hebben dezelfde werking als de vitamines en mineralen die al van nature in uw eten en drinken zitten.
Veel mensen kiezen naast hun dagelijkse voeding voor een extra aanvulling op hun eetpatroon. De gebruikers van voedingssupplementen geven aan, dat ze positieve effecten van het gebruik van bepaalde kruiden, vitaminen en mineralen ervaren. Het lichaam neemt de voedingsstoffen in pillen gemakkelijker op dan de voedingsstoffen in eten. Maar als u gezond en gevarieerd eet, heeft u geen extra voedingssupplementen nodig, want u krijgt al voldoende voedingsstoffen, mineralen en vitamines binnen. Meld altijd aan uw huisarts en apotheker, dat u voedingssupplementen gebruikt.
• Visvetzuren lijken een licht ontstekingsremmend effect te hebben bij een hoge inname ervan. Er is vooral onderzoek naar gedaan bij reumatoïde artritis. Het advies is om twee keer per week vette vis te eten.
• Glucosamine kan als een milde pijnstiller werken bij artrose in de knie, maar stopt de artrose niet.
• Ons lichaam maakt vitamine D natuurlijk aan onder invloed van het zonlicht buitenshuis. Vitamine D heeft mogelijk een gunstige werking bij ontstekingsreuma, maar dat is nog onvoldoende bewezen. Mensen met lupus erythemathodes (LE), die weinig buiten komen vanwege huidklachten, wordt aangeraden om vitamine D te gebruiken via voorschrift van de arts. Vitamine D wordt ook voorgeschreven voor een betere opname van calciumtabletten bij artrose en osteoporose.

Heeft u baat bij voedingssupplementen?

U moet er allereerst voor zorgen dat u een normaal gezond eetpatroon volgt. U moet voldoende mineralen, vitamines, eiwitten, koolhydraten, vetten en vezels hebben in het voedsel dat u dagelijks consumeert. U vindt informatie daarover op de Schijf van Vijf. De basis van de Schijf van Vijf bestaat uit voedingsproducten die volgens de laatste wetenschappelijke inzichten goed zijn bevonden voor uw lichaam. Kijk op http://www.voedingscentrum.nl

Vitamine D en calcium
Vitamine D zorgt ervoor dat uw lichaam voldoende calcium uit de darmen absorbeert of van calciumpillen die u inneemt. De hoeveelheid vitamine D in uw lichaam neemt toe als gevolg van zonlicht op uw huid. Als u niet vaak in de open lucht bent, als er geen zon is of als u altijd bedekt bent (met een hoofddoek of hoed), kan uw arts beslissen om vitamine D voor te schrijven.
Calcium zorgt voor sterke en gezonde botten. Als u calcium inneemt, stijgt de hoeveelheid calcium in uw bloed. Uw lichaam heeft dan meer kalk voor de aanmaak van botmassa.
De combinatie van vitamine D en calcium zorgt voor sterkere botten en een grotere botdichtheid.

Als u een tekort aan calcium en vitamine D in uw lichaam heeft, kan uw arts hiervoor supplementen voorschrijven.

Zwangerschap en osteoporose

Als u jong bent en risicofactoren hebt voor osteoporose en fracturen, moet u met uw arts de medicatieopties zorgvuldig overwegen als u van plan bent zwanger te worden. Er zijn onvoldoende veiligheidsgegevens beschikbaar over de geneesmiddelen voor osteoporose bij gebruik tijdens zwangerschap of borstvoeding.
Bisfosfonaten kunnen lang in uw lichaam blijven, zelfs nadat u bent gestopt met het gebruik ervan.
In dierstudies is aangetoond dat bisfosfonaten door de moedermond de placenta en de foetus binnenkomen. Het risico van schade aan de foetus bij de mens is niet bekend. Dit betekent dat als u later zwanger wilt worden, u de verwachte voordelen van het gebruik van bisfosfonaten tegen de mogelijke risico’s moet afwegen.
Wanneer u een bisfosfonaat heeft ingenomen en zwanger bent geworden, dient u uw bloedcalciumspiegels regelmatig te laten controleren. Dit om te voorkomen dat de bloedcalciumspiegels in uw lichaam dalen.

Omgaan met osteoporose

Veranderingen in levensstijl kunnen de beste manier zijn om osteoporose te voorkomen. Maar wanneer u al osteoporose heeft, zijn levensstijlveranderingen erg belangrijk. Een fractuur door osteoporose heeft ernstige gevolgen voor uw gezondheid. Rug- en heupfracturen kunnen leiden tot chronische pijn, langdurige invaliditeit en zelfs de dood. Als u osteoporose heeft, is het belangrijk om een ​​fractuur (botbreuk) en verder botverlies te helpen voorkomen.
• Regelmatige beweging (minstens 30 minuten per dag) zorgt voor sterke botten. Een actieve sport zorgt voor de ontwikkeling van sterkere spieren en een betere balans, waardoor u steviger en stabieler staat. Wees fysiek actief voor tenminste 2½ uur per week (30 minuten per dag vijf keer per week of drie keer per week 50 minuten per dag). Tai Chi of yoga zijn goed voor de ontwikkeling van uw balans.
• Vermijd overmatige alcoholinname. Neem niet meer dan twee drankjes per dag.
• Stop met roken. Het heeft een ongezond effect op de vorming van bot. Elke patiënt met een verhoogd risico op een botbreuk wordt geadviseerd om te stoppen met roken.
• Gezond voedsel draagt ​​bij aan de opbouw van sterke botten. Het is belangrijk dat uw dieet goed in balans is. Krijg voldoende vitamine D (400 tot 1.000 IE/dag, afhankelijk van uw leeftijd en uw bloedspiegel vitamine D, gemeten door uw arts). Zorg voor voldoende calcium in uw dieet of via supplementen (ongeveer 1.000 tot 1.200 mg/dag, afhankelijk van uw leeftijd).
• Onderliggend medisch probleem. U moet ook een behandeling krijgen voor ieder onderliggend medisch probleem dat osteoporose kan veroorzaken. Als u een medicijn gebruikt dat osteoporose kan veroorzaken, kan uw arts besluiten om de dosis te verlagen of te wijzigen naar een ander type medicijn. Als u een ernstig risico loopt vanwege medicijnen die u moet innemen, zijn enkele van de hierboven genoemde opties misschien geschikt voor u.

Valpreventie
1. Zorg ervoor dat er geen losliggende kleden of draden/kabels op uw vloer liggen. Verwijder ze of beveilig ze, zodat u niet struikelt.
2. Zorg voor een goede verlichting thuis en laat ‘s nachts een nachtlampje aan in de slaapkamer en de gangen die naar de badkamer leiden.
3. Installeer handgrepen in de badkamer en anti-slip matten in de buurt van gootstenen en het bad.
4. Als u duizelig wordt wanneer u ‘s morgens wilt opstaan, blijf dan eerst op de rand van het bed zitten en wacht tot de duizeligheid is gezakt.
5. Zet uw leesbril af wanneer u rondloopt, anders ziet u de vloer of de treden van de trap niet goed.
6. Zet een bril op om in de verte te kijken voor een beter zicht op drempels, trappen en trottoirs (stoepranden).
7. Bepaalde oefeningen (balans- en krachttraining) en hulpmiddelen (looprekje) kunnen ertoe bijdragen dat u steviger staat.
8. Slaaptabletten maken u (zelfs overdag) slaperig. Dit betekent dat u gemakkelijk kunt vallen als u ‘s nachts uit bed komt.
9. Gebruik een loophulpmiddel. Als u niet stabiel staat, gebruik dan een stok of rollator.
10. Vraag hulp bij het dragen of tillen van zware voorwerpen. Als u niet voorzichtig bent, kunt u vallen of zelfs een wervelfractuur oplopen zonder te vallen.
11. Draag stevige schoenen met zolen die grip hebben.

Bron video’s

Leids Universitair Medisch Centrum I Botaanmaak en botafbraak I https://youtu.be/ge3pI8kLL90 
Amgen I Introduction to Bone Biology I https://youtu.be/inqWoakkiTc
Amgen I Osteoblasts and Osteoclasts I https://youtu.be/78RBpWSOl08
Amgen I Bone Remodeling and Modeling I https://youtu.be/0dV1Bwe2v6c
Amgen I Regulation of Osteoclast Activity I https://youtu.be/GpMV197xZXc
Amgen I Sclerostin I https://youtu.be/ajsioxRrf1I
Amgen I Postmenopausal Osteoporosis I https://youtu.be/c5tc01WFYks
Amgen I Anatomy of a Fracture as a Result of Systemic Bone Loss I https://youtu.be/P5HwYWShBhw
Intelecom Learning I Development of Bone I https://youtu.be/xXgZap0AvL0