Arteriitis temporalis

Image ID 116828848 © Designua | Dreamstime.com

Klachten bij arteriitis temporalis

Arteriitis temporalis is een ontsteking van een bloedvat bij uw slaap. Vaak is alleen het bloedvat aan één kant van het hoofd ontstoken, maar u kunt ook een ontsteking van de bloedvaten aan beide kanten van het hoofd krijgen.

De ziekteverschijnselen treden vooral op in het hoofd-halsgebied:
• ernstige hoofdpijn ter hoogte van uw slaap, meestal aan één kant van het hoofd of soms aan beide kanten van uw hoofd.
• gevoelige en gezwollen hoofdhuid bij de slaap (haren kammen kan pijn doen).
• (spier)pijn en stijfheid in achterhoofd, schedeldak en nek.
• pijn in uw kaken tijdens het kauwen.
• vermoeidheid, misselijkheid, lusteloosheid, gewichtsverlies, spierpijn, stijfheid, koorts.
• nachtelijk zweten.
• minder goed zien, dubbelzien, wazig zien of vlekjes voor de ogen. Als u opeens slechter gaat zien, oogklachten krijgt of bij plotselinge of snel toenemende slechtziendheid moet u direct contact opnemen met uw huisarts of oogarts. Als u niet op tijd behandeld wordt en de slagader naar de oogzenuw verstopt raakt, dan kunt u blind worden aan één oog. Als uw oorspronkelijke klachten terugkomen na uw behandeling is het belangrijk om de controleafspraak met uw arts te vervroegen.

Arteriitis temporalis kan samengaan met polymyalgia rheumatica (PMR), ook wel spierreuma genoemd. Een typische klacht van spierreuma is langdurige (minstens vier weken) spierpijn en stijfheid in de nek, schouders en/of bekken. Als u naast andere klachten bij polymyalgia rheumatica ook hoofdpijn aan één kant van uw hoofd heeft, dan kan het zijn dat u arteriitis temporalis heeft. Vaak is alleen het bloedvat aan één kant van het hoofd ontstoken, maar u kunt ook een ontsteking van de bloedvaten aan beide kanten van het hoofd krijgen. Het is belangrijk dat patiënten met actieve of inactieve PMR symptomen van een nieuwe hoofdpijn, veranderingen in het gezichtsvermogen of kaakpijn meteen melden aan de arts.

Diagnose bij arteriitis temporalis

Uw arts baseert de diagnose op een combinatie van een anamnese, zijn bevindingen en aanvullende onderzoekuitslagen.

Anamnese
Als u bij een reumatoloog komt, zal de arts u allerlei vragen stellen, zoals:
• wat uw klachten zijn.
• hoe uw klachten zijn ontstaan.
• welke klachten of aandoeningen u al eerder heeft gehad of nog steeds heeft (uw medische voorgeschiedenis).
• wanneer uw klachten optreden en wat deze klachten verergert.
• welke medicijnen u gebruikt.
• hoe uw dagpatroon er ongeveer uitziet.
• wat voor werk u doet.
• komen er in uw familie reumatische aandoeningen voor?

Als u klachten heeft, dan zal de arts lichamelijk onderzoek en bloedonderzoek doen. Dat is nodig om de diagnose te kunnen bevestigen.

Bloedtesten
Er is geen eenvoudige bloedtest of niet-invasieve manier om de diagnose van arteriitis temporalis te bevestigen. Wel kan de arts uw bloedbezinking (BSE) of de hoeveelheid C-reactieve proteïne (CRP) in uw bloed laten meten. Als deze beide waarden (sterk) verhoogd zijn, is dat namelijk een teken dat u een actieve ontsteking in uw lichaam heeft. Omdat andere ziekten ook hoge bezinkingssnelheden kunnen veroorzaken, kunnen artsen niet alleen op deze bevinding vertrouwen als bewijs van arteriitis temporalis. Deze bloedtest stelt geen diagnose van één specifieke aandoening. In plaats daarvan helpt het uw arts om vast te stellen of u een ontsteking heeft in uw lichaam. Dit kan het gevolg zijn van infecties (bacteriën, virussen), tumoren en auto-immuunziekten (zoals reuma).
Bloedbezinking (BSE). Bloedbezinking (BSE) is een laboratoriumtest die de bezinkingssnelheid van de rode bloedcellen (erytrocyten) meet. Bij deze test wordt de snelheid gemeten, waarmee de rode bloedcellen door de zwaartekracht uitzakken in een rechtopstaand, smal buisje met bloed. Het bovenste deel van het bloed in de buis is het plasma, dat na het uitzakken van de rode bloedcellen zichtbaar wordt als een kolom heldere, gelige vloeistof. De lengte van deze kolom plasma wordt na één uur tijd gemeten en uitgedrukt in millimeters per uur (mm/uur).
C-reactive protein (CRP) is een stof die door de lever wordt geproduceerd als reactie op een ontsteking. Een hoog niveau van CRP in het bloed is een marker van ontsteking in uw lichaam.

Ander onderzoek
• Ultrasound CT-scan. In sommige gevallen kan een echografie van de slagaders aan de zijkant van het hoofd worden gemaakt. Als dit positief is, kan dit een actieve arteriitis temporalis suggereren. Een negatieve test sluit arteriitis temporalis echter niet uit.
• Biopsie. Bij een biopsie haalt uw arts een klein stukje weefsel weg uit de slagader bij uw slaap. De plek aan de slaap wordt hiervoor eerst verdoofd. Als het stukje weefsel een aderontsteking laat zien, dan is de diagnose duidelijk. Maar soms is de ontsteking niet te zien in de biopsie. Toch kunt u dan een ontsteking hebben, omdat de ontsteking van de slagader heel plaatselijk kan zijn. Op de ene plaats zit wél een ontsteking, maar een paar millimeter verderop niet. Het is dus mogelijk dat de arts in het geteste gedeelte geen ontstekingsmateriaal vindt, terwijl u wél een ontsteking heeft.
• PET-scan. Met een PET-scan, een onderzoek dat gebruik maakt van lichte radioactiviteit, kan een ontsteking in het lichaam in beeld worden gebracht. De slagader bij de slaap is te klein om op de scan zichtbaar te zijn, maar als u ook ontstekingen heeft in grotere slagaders, dan zijn die wel goed te zien.

Uw arts stelt de uiteindelijke diagnose arteriitis temporalis op basis van de volgende gegevens:
1. Uw leeftijd (bent u 50 jaar of ouder?)
2. Doet het pijn als de arts op uw slaap drukt?
3. Heeft u een verhoogde bloedbezinking (BSE)?
4. Het type hoofdpijn dat u heeft.
5. Is de hartslag te voelen in de slagader bij uw slaap?
6. Is er onder de microscoop een aderontsteking te zien in de biopsie?
7. In sommige gevallen: de uitslag van een PET-scan.

Behandeling

Pijnstillers, die u zelf kunt aanschaffen zonder recept
• Een gewone pijnstiller met de werkzame stof paracetamol. Paracetamol helpt tegen pijn en koorts, veroorzaakt geen maagproblemen, geeft meestal geen bijwerkingen en is goed te combineren met andere medicijnen.
• Een NSAID, een ontstekingsremmende pijnstiller. De afkorting NSAID staat voor Non-Steroidal Anti-Inflammatory Drugs. Deze pijnstillers remmen ontstekingen. In een lagere dosering zijn NSAIDs, zoals diclofenac, naproxen en ibuprofen, zonder recept te koop.

Heeft u lichamelijke klachten? Ga dan altijd naar uw huisarts of specialist voor een goede diagnose ervan en de juiste behandeling.

Geneesmiddelen op recept
Dit wordt verstrekt door uw arts of reumatoloog of internist.
De behandeling van arteriitis temporalis moet zo snel mogelijk beginnen vanwege het risico op verlies van het gezichtsvermogen. Als uw arts sterk vermoedt dat u arteriitis temporalis heeft, kan de behandeling beginnen voordat u de resultaten van een biopsie in de temporale arterie te horen krijgt.
• Een NSAID, een ontstekingsremmende pijnstiller. De afkorting NSAID staat voor Non-Steroidal Anti-Inflammatory Drugs. Het gaat om medicijnen die ontstekingen remmen, maar die geen corticosteroïden (steroïden) bevatten. Deze ontstekingsremmende pijnstillers zijn allemaal werkzaam tegen pijn, ontstekingen, stijfheid en koorts, maar voorkomen geen gewrichtsschade. Uw behandelend arts schrijft deze medicijnen op recept aan u voor met een hogere dosis van de werkzame stof.
• Een corticosteroïd (een kunstmatig bijnierschorshormoon) is een medicijn dat lijkt op het natuurlijke hormoon dat het lichaam in de bijnierschors produceert. Het zijn ontstekingsremmende medicijnen die de immuunrespons in het lichaam en ontstekingen onderdrukken. Uw arts zal deze geneesmiddelen op recept voorschrijven met een hogere dosis van de werkzame stof. Dit in tegenstelling tot de behandeling van polymyalgia rheumatica (PMR), waarvoor alleen laaggedoseerde corticosteroïden nodig zijn (ook glucocorticoïden genoemd). De behandeling van arteriitis temporalis gaat meestal gepaard met hoge doses corticosteroïd (prednison). Hoofdpijn en andere symptomen nemen snel af met de behandeling en de sedimentatiesnelheid daalt tot een normaal bereik.
De hoge dosis corticosteroïden duurt meestal een maand en daarna wordt de dosis langzaam verlaagd. De snelheid waarmee uw arts de dosis verlaagt, kan veranderen als u terugkerende symptomen van arteriitis temporalis heeft of als de sedimentatiegraad sterk toeneemt. In de meeste gevallen kan de dosis prednison echter binnen een paar maanden worden verlaagd. Patiënten verminderen dit geneesmiddel gewoonlijk met een tot twee jaar. Arteriitis temporalis keert zelden terug na behandeling.
• Een synthetische DMARD (Disease-Modifying Anti Rheumatic Drug), bijvoorbeeld methotrexaat, sulfasalazine, goud, hydroxychloroquine, azathioprine, leflunomide en ciclosporine kan worden voorgeschreven. Een DMARD heeft verschillende werkingsmechanismen en onderdrukt gewrichtsontstekingen in een aantal vormen van artritis. Wanneer u een DMARD gebruikt in een vroege fase van uw toestand, zullen uw gewrichten minder beschadigd raken door de ontstekingen. Deze medicijnen verlichten niet alleen de symptomen, maar vertragen ook de progressie van de gewrichtsschade. Vaak worden DMARD’s samen met niet-steroïde anti-inflammatoire geneesmiddelen, zoals NSAID’s en/of lage dosis corticosteroïden, voorgeschreven om zwelling en pijn te verminderen. Een DMARD kan de symptomen van reuzencelarteritis (CGA) en arteriitis temporalis genezen.
• Een biological (TNF-alfaremmers, interleukineremmers, B-celremmers en T-celremmers). Een biological is een medicijn dat uw immuunsysteem kan beïnvloeden. Als u gezond bent, produceert het immuunsysteem zelf voldoende antilichamen om zichzelf te beschermen tegen ziekteverwekkers (virussen en bacteriën). Dit evenwicht is verstoord bij mensen met een chronische ontstekingsziekte. Een biological kan dat evenwicht herstellen. De medicijnen kunnen de chemische signalen van het immuunsysteem blokkeren die tot ontsteking en gewrichts-/weefselbeschadiging leiden. Meestal gebruiken patiënten deze geneesmiddelen met methotrexaat, omdat de combinatie van geneesmiddelen nuttiger is. Tocilizumab (Actemra) is een geneesmiddel voor het wijzigen van een biologische respons en blokkeert het inflammatoire eiwit IL-6 in het lichaam. Dit verbetert gewrichtspijn en zwelling bij reuma en andere symptomen, veroorzaakt door een ontsteking.
• Een biosimilar is een medicijn dat sterk gelijkend en klinisch equivalent is aan een bestaande biological. Een biosimilar bevat een versie van een werkzame stof van een reeds goedgekeurd biologisch geneesmiddel (het ‘referentiegeneesmiddel’). Gelijksoortigheid aan de specifieke biological in termen van kwaliteit, structurele kenmerken, biologische activiteit, veiligheid en werkzaamheid moet worden vastgesteld, zodat er klinisch geen betekenisvolle verschillen zijn met de biological in termen van kwaliteit, veiligheid en werkzaamheid. Onderzoek heeft aangetoond dat een biosimilar net zo effectief is als de originele biological bij de behandeling van reuma.
Biosimilar geneesmiddelen zijn niet hetzelfde als generieke geneesmiddelen, die eenvoudiger chemische structuren bevatten en qua molecuulstructuur identiek zijn aan hun referentiegeneesmiddelen.

Gebruik medicijnen en therapietrouw

• Het is belangrijk dat u de medicijnen inneemt zoals ze zijn voorgeschreven. Om uw ziekte goed onder controle te krijgen, is het zeer belangrijk dat u uw medicijnen dagelijks op vaste tijden inneemt. Als u dat niet doet, wordt er geen goede concentratie van het medicijn in uw bloed opgebouwd en werkt het medicijn daarom minder goed.
• Heeft u moeite met onthouden, wanneer en hoeveel van uw medicijnen u dagelijks moet innemen? Koop dan een medicijn dispenser, waarin u uw medicijnen per dag kunt sorteren.
• Heeft u moeite met of bezwaren tegen het innemen van de aan u voorgeschreven medicijnen, bijvoorbeeld vanwege eventuele bijwerkingen? Dan kan dat er toe leiden, dat u de medicijnen niet meer regelmatig inneemt. Bespreek dit met uw arts!

Gebruik medicijnen
De arts zal bij problemen kijken naar:
• de dosering en hoeveelheid medicijnen die u gebruikt.
• overschakelen naar een ander medicijn van hetzelfde type of een volledig nieuw type medicijn.
• combinatie van verschillende medicijnen op hetzelfde moment.

Uw arts kan u vertellen:
• of het medicijn voor u kan werken.
• hoe u het medicijn het beste kunt gebruiken.
• hoeveel en hoe vaak u het medicijn kunt gebruiken.
• hoe u het medicijn het beste kunt afbouwen.

U moet uw huisarts of specialist altijd vertellen:
• of u andere medicijnen (zelf gekocht of voorgeschreven door een andere arts) gebruikt.
• of u een andere medische aandoening heeft.
• of u binnenkort wordt geopereerd.
• of u eerder een ontstekingsremmende pijnstiller heeft voorgeschreven gekregen, die bijwerkingen gaf bij u.
• of u zwanger wilt worden of zwanger bent.
• of u borstvoeding geeft.
Dit is belangrijk omdat uw huisarts of specialist een zorgvuldige keuze moet maken tussen verschillende medicijnen.

Bijwerkingen
• Alle medicijnen kunnen bijwerkingen hebben bij gebruik, dus vraag uw arts of apotheker welke bijwerkingen u kunt verwachten of lees de bijsluiter.

Verminderen of stoppen
• Als u zelf zou stoppen met een medicijn of het aantal medicijnen zelf zou verminderen, kunnen uw klachten verergeren. Overleg daarom altijd eerst met uw huisarts of specialist als u minder medicijnen wilt gaan gebruiken of wilt stoppen.

Alternatieve behandelingen

Er bestaan veel soorten alternatieve behandelingen. Hiermee worden alle behandelingen bedoeld, die buiten de gewone wetenschappelijke medische zorg vallen. Voor de werking van deze behandelingen is geen wetenschappelijk bewijs geleverd. De alternatieve behandelingen worden ook wel ‘complementair‘ genoemd, omdat ze een aanvulling kunnen zijn op de reguliere medische behandeling door uw arts.
Veel mensen kiezen naast hun reguliere medische behandeling ook voor een alternatieve behandeling. Ze hopen dat dit extra helpt tegen hun klachten of beter helpt om met de klachten om te gaan.

Kan een alternatieve behandeling een vervanging zijn voor uw reguliere medische behandeling?
Nee, als u kiest voor een alternatieve behandelmethode is dat altijd een aanvulling op uw gewone medische behandeling. U moet niet stoppen met uw reguliere behandeling, want anders loopt u onnodige gezondheidsrisico’s. Overleg daarom altijd eerst met uw behandelend arts voordat u met een alternatieve behandeling begint.

Welke alternatieve behandelingen zijn er bijvoorbeeld?
Er zijn heel veel verschillende alternatieve behandelmethoden beschikbaar, die ook gecombineerd kunnen worden. Enkele voorbeelden zijn:
• Chinese geneeskunde (acupunctuur en tai chi).
• homeopathie (producten gemaakt uit planten en mineralen).
• Bowen therapie.
• Ayurveda.
• Bach bloesembehandeling.
• shiatsu-, voetzool- en klassieke massage.
• voedingssupplementen.

Waar moet u op letten?
• Bij veel alternatieve behandelingen is niet aangetoond dat ze daadwerkelijk werken. Als u er voor kiest om een alternatieve behandeling uit te proberen, let er dan op dat uw klachten niet toenemen. Stop met een alternatieve behandeling, zodra uw klachten toenemen.
• Bedenk ook altijd eerst waarom u een alternatieve behandeling wilt volgen.
• Bereid u goed voor door informatie over de alternatieve behandeling op te zoeken en te lezen. Overleg met uw behandelend arts, want bepaalde klachten kunnen verminderen door sommige alternatieve behandelingsmethoden.
• Bepaal zelf in welke alternatieve methode u vertrouwen heeft voor de verlichting van uw klachten en of u eraan wilt beginnen.

Wat kunt u het beste doen bij een keuze voor een alternatieve behandeling?
• Overleg altijd met uw behandelend arts over de alternatieve behandelmethode die u wilt gaan volgen.
• Overleg met uw behandelend arts en met de alternatieve behandelaar of zij met elkaar willen overleggen over uw behandeling.
• Kies een alternatieve behandelaar die een erkende beroepsopleiding heeft gevolgd en bij een beroepsorganisatie is aangesloten.
• Vraag uw alternatieve behandelaar vooraf naar het doel, de duur, de kosten en de risico’s van de behandeling. Hoeveel geld u kwijt bent, hangt af van welke behandeling u kiest, hoelang deze duurt en hoe u verzekerd bent.
• Stop niet met uw reguliere medische behandeling, want uw klachten kunnen hierdoor verergeren.
• Weeg tijdens een behandeling af of u wilt doorgaan of stoppen als uw klachten erger worden, als u geen effect van de alternatieve behandeling merkt of als u bijwerkingen krijgt.

Waarom is letten op uw voeding belangrijk?

• Gezonde voeding is belangrijk om de vitamines en mineralen en andere voedingsstoffen binnen te krijgen, die uw lichaam nodig heeft.
• Overgewicht levert risico’s op voor uw gezondheid en ziekteverloop. Bij reuma speelt overgewicht bijvoorbeeld een belangrijke rol bij artrose in knieën, heupen en enkels. De druk op uw gewrichten is dan gewoon te groot. Gezond eten en genoeg beweging (een sport beoefenen en actief in huis en buitenshuis) kan helpen om uw overgewicht te verminderen of tegen te gaan.
• Een gezond eetpatroon is dus altijd belangrijk en de diëtiste kan u daarbij ondersteunen met de juiste voedingsadviezen.

Wat is een gezond eetpatroon?
Met een gezond eetpatroon krijgt uw lichaam de juiste hoeveelheid goede voedingsstoffen binnen, die het nodig heeft. U eet de hoeveelheden, die uw lichaam nodig heeft. De diëtiste kan u daarbij ondersteunen met de juiste voedingsadviezen. U kunt iedere dag de Schijf van Vijf gebruiken van het Voedingscentrum. U kiest uit ieder vak wat u wilt eten en u kunt iedere dag een andere keuze maken en variëren met uw eten. Let op de aanbevolen hoeveelheden per vak en doe dat iedere dag. Kijk op http://www.voedingscentrum.nl
De 5 vakken van de Schijf van Vijf zijn:
• Groente en fruit
• Brood, graanproducten en aardappelen
• Vis, peulvruchten, vlees, ei, noten en zuivel
• Smeer- en bereidingsvetten
• Dranken

Waar kunt u advies krijgen voor een gezond eetpatroon?
• Op de website van het Voedingscentrum kunt u terecht voor betrouwbare adviezen over gezond en gevarieerd eten.
• U kunt advies vragen aan uw huisarts of een diëtiste. De huisarts kan u door verwijzen naar een diëtiste. Sommige diëten kunnen mogelijk gericht tegen uw klachten helpen. Overleg met uw huisarts of diëtiste als u een bepaald dieet wilt proberen. En let erop dat u geen belangrijke voedingsmiddelen weglaat uit uw dagelijkse eetpatroon.

Wat kunt u doen bij een pijnlijke of droge mond?
Soms kunt u om verschillende redenen last van een droge of pijnlijke mond hebben. Tips:
• door te kauwen (op bijvoorbeeld stukje komkommer, suikervrij snoepje of kauwgom) en te zuigen (ijsklontje) worden de speekselklieren gestimuleerd om speeksel te produceren.
• een goede mondverzorging is belangrijk: goed tandenpoetsen, flossen en het gebruik van mondwater.
• spoel uw mond regelmatig, drink kleine beetjes water en gebruik eventueel een mondsproeier.
• laat hete dranken eerst wat afkoelen.
• gebruik ijs of koude gerechten, want koude verdooft de pijn.
• gebruik geen scherpe kruiden en specerijen, vruchtensap, koolzuurhoudende frisdranken, alcoholische dranken, erg zoute etenswaren en zure etenswaren.
• etenswaren met harde korstjes, noten, botjes en graten kunnen wondjes veroorzaken.
• gebruik bij de warme maaltijd soep, jus of saus om het eten smeuïger te maken.
• smeerkaas, smeerbare paté of salade, jam of honing op brood, pap, drinkontbijt en vla slikt bijvoorbeeld gemakkelijker door dan droog beleg.
• als u gemalen of vloeibare voeding moet gebruiken, kunt u met een mixer uw maaltijd vermalen met wat extra vocht.

Bij sommige vormen van reuma of gebruik van bepaalde medicijnen kunnen darmklachten voorkomen. De darmklachten kunnen ontstaan door de invloed van bepaalde medicijnen op de voedselopname. Andersom kan het voedsel, dat u eet, effect hebben op de werking van uw medicijnen.

Voedingssupplementen, visvetzuren, glucosamine en vitamine D?
• Voedingssupplementen zijn verkrijgbaar als pillen, poeders, druppels, capsules of drankjes en zijn bedoeld als aanvulling op onvoldoende dagelijkse voeding. Ze bevatten vitamines, mineralen of bio-actieve stoffen. Deze synthetische of geïsoleerde vitamines, mineralen of bio-actieve stoffen hebben dezelfde werking als de vitamines en mineralen die al van nature in uw eten en drinken zitten.
Veel mensen kiezen naast hun dagelijkse voeding voor een extra aanvulling op hun eetpatroon. De gebruikers van voedingssupplementen geven aan, dat ze positieve effecten van het gebruik van bepaalde kruiden, vitaminen en mineralen ervaren. Het lichaam neemt de voedingsstoffen in pillen gemakkelijker op dan de voedingsstoffen in eten. Maar als u gezond en gevarieerd eet, heeft u geen extra voedingssupplementen nodig, want u krijgt al voldoende voedingsstoffen, mineralen en vitamines binnen. Meld altijd aan uw huisarts en apotheker, dat u voedingssupplementen gebruikt.
• Visvetzuren lijken een licht ontstekingsremmend effect te hebben bij een hoge inname ervan. Er is vooral onderzoek naar gedaan bij reumatoïde artritis. Het advies is om twee keer per week vette vis te eten.
• Glucosamine kan als een milde pijnstiller werken bij artrose in de knie, maar stopt de artrose niet.
• Ons lichaam maakt vitamine D natuurlijk aan onder invloed van het zonlicht buitenshuis. Vitamine D heeft mogelijk een gunstige werking bij ontstekingsreuma, maar dat is nog onvoldoende bewezen. Mensen met lupus erythemathodes (LE), die weinig buiten komen vanwege huidklachten, wordt aangeraden om vitamine D te gebruiken via voorschrift van de arts. Vitamine D wordt ook voorgeschreven voor een betere opname van calciumtabletten bij artrose en osteoporose.

Leven met arteriitis temporalis

• Als u langdurig wordt behandeld met een hogere dosis corticosteroïden, kan dit botverlies en osteoporose veroorzaken. De arts kan een botdichtheidstest laten uitvoeren als u het medicijn voor een lange tijd gebruikt. Sommige van de andere bijwerkingen van een hoog gedoseerde corticosteroïd zijn zenuwachtigheid, slecht slaapritme en gewichtstoename. Deze kunnen onaangenaam zijn, maar zijn omkeerbaar. De bijwerkingen verminderen, als u kleinere doses neemt. Spierzwakte, staar en huidproblemen kunnen ook optreden bij gebruik van corticosteroïden.
• De arts kan u supplementen van calcium en vitamine D voorschrijven ter bescherming tegen osteoporose en het risico op fracturen (gebroken botten). Uw arts kan u ook een recept voorschrijven om uw botten te beschermen met bisfosfonaten: risedronaat (Actonel), alendronaat (Fosamax), ibandronaat (Boniva) of zoledroninezuur (Reclast).

Patient Education Library
Polymyalgia Rheumatica and Giant cell arteritis
https://www.ypo.education/rheumatology/polymyalgia-rheumatica-and-giant-cell-arteritis-t146/video/ 

Bron video’s

Osmosis I Vasculitis (Giant cell, Takayasu, Polyarteritis nodosa, Buerger, Granulomatosis) I https://youtu.be/fKXHxcV6eLU
Patient Education Library I Polymyalgia Rheumatica and Giant cell arteritis I https://www.ypo.education/rheumatology/polymyalgia-rheumatica-and-giant-cell-arteritis-t146/video/