Fibromyalgie

Klachten bij fibromyalgie

Fibromyalgie heeft een grote invloed op uw dagelijkse leven (gezinsleven, sociale contacten, werk en vrije tijd). Hoeveel u merkt van de ziekte in uw dagelijkse leven kan heel verschillend zijn. Wat u iedere dag aankunt, kan iedere keer weer anders zijn. Fibromyalgie is een chronische neurologische  gezondheidstoestand die overal in het lichaam pijn veroorzaakt, vergezeld door andere symptomen.
Het kenmerk bij fibromyalgie is een veranderde pijnverwerking. U bent niet kleinzerig, maar heeft sneller en/of meer pijn. Dat is merkbaar aan de gevoeligheid voor gewone aanrakingen, het langer duren van pijn en de uitstraling van de pijn over een groter gebied van uw lichaam. De klachten bij fibromyalgie zijn niet het gevolg van schade aan het lichaam en leiden ook niet tot schade.

Klachten bij fibromyalgie 
• Pijn
Het kenmerkende van fibromyalgie is een veranderde pijnverwerking. U heeft eerder en/of meer (hevige) pijn. Dit is te merken aan de gevoeligheid voor normale aanrakingen, de langere duur van de pijn en het hebben van pijn over een groter deel van uw lichaam. U heeft last van pijn en stijfheid van de spieren en de aanhechtingen van de pezen op de botten in uw lichaam. U heeft pijn in uw rug, nek of schouders en vaak in het borstbeen, de zijkant van de heupen en de binnenkant van de knie. De pijn verandert vaak met het weer, door stress, angst of lichamelijke inspanning. Hoe u deze pijn ervaart, kan verschillen. Sommige mensen met fibromyalgie omschrijven de pijn als stekend, terwijl anderen de pijn brandend of zeurend noemen. De symptomen bij fibromyalgie zijn niet het gevolg van schade aan het lichaam en leiden niet tot schade.
• Stijfheid
De stijfheid is ’s ochtends het hevigst. Soms kan het uit bed komen heel moeilijk zijn. Als u lang stil zit of staat in dezelfde houding kunt u misschien moeilijk weer bewegen. In de loop van de dag neemt de stijfheid af.
• Verlies van kracht
Het kan zijn dat u ervaart dat uw spieren minder krachtig zijn. Daardoor kunt u meer moeite hebben met bepaalde handelingen, zoals het dragen van tassen bij het boodschappen doen of gaan zitten en weer opstaan.
• Vermoeidheid
De moeheid komt door de pijn (pijn kost energie) en door slaapproblemen. U valt moeilijk in slaap en wordt ’s nachts wakker van de pijn.
• Slaapproblemen
Veel mensen met fibromyalgie komen niet goed in slaap, omdat ze liggen te piekeren. Ze zijn nog steeds moe bij het opstaan.
• Depressieve gevoelens
Als u lichamelijke klachten heeft, zoals pijn en vermoeidheid, kan dit uw stemming behoorlijk bederven. U kunt bijvoorbeeld angstig worden of depressief. U kunt ook last krijgen van concentratieproblemen, vergeetachtigheid en moeite hebben om beslissingen te nemen.
• Overgevoeligheid voor kou
Sommige mensen met fibromyalgie krijgen bijvoorbeeld meer last als het buiten koud of vochtig wordt. Het klimaat zelf heeft geen invloed op het ontstaan van fibromyalgie.
• Een zwaar gevoel in de benen of armen
• De huid voelt branderig of doof aan (verminderd gevoel) 
• Een tintelend gevoel in armen en/of benen
• Hoofdpijn
• Concentratiestoornissen en vergeetachtigheid
• Spijsverteringsproblemen
Deze worden veroorzaakt door het prikkelbare darm syndroom (gewoonlijk IBS genoemd) of gastro-oesofageale refluxziekte (vaak GERD genoemd). De patiënt heeft een prikkelbare darm met darmkrampen en buikpijn.
• Een prikkelbare of overactieve blaas
• Bekkenpijn
• Temporomandibulaire stoornis (TMD) is een verzamelnaam voor een groep van stoornissen aan het bewegingsapparaat van het kauworgaan. Klachten die ermee geassocieerd worden zijn onder andere pijn en vermoeidheid van de kauwspieren of het kaakgewricht, krakende geluiden in de kaak en moeite met het openen of sluiten van de mond. 

Factoren, die een rol kunnen spelen bij het versterken en het laten voortduren van uw klachten
• Teveel aandacht voor pijnklachten. Als u niet weet wat de oorzaak van uw pijn is, wordt u er extra alert op en besteedt u meer aandacht aan de pijn. Hoe meer u zich richt op de pijn, hoe sterker die pijn gevoeld wordt. Door afleiding ervaart u minder pijn.
• Vermijden van activiteiten uit angst voor (meer) klachten of uit onzekerheid, waardoor uw lichamelijke conditie afneemt. Het vermijden van sociale en andere activiteiten zorgt er ook voor, dat uw leefomgeving verkleint en u minder contact met anderen heeft.
• Overbelasting. U kunt ook overactief worden om de pijn en vermoeidheid te verdringen. Dit kan tot meer lichamelijke klachten leiden.
• Doemdenken, als de klachten niet overgaan (bijvoorbeeld ik ben altijd moe of ik raak die pijn nooit meer kwijt). Door deze doemgedachten kunnen pijn en andere klachten als erger beleefd worden.

U kunt leren zo goed mogelijk met de klachten van fibromyalgie om te gaan en uw lichamelijke conditie te verbeteren.

Image: ID 53512424 © Designua | Dreamstime.com

Diagnose bij fibromyalgie

Uw arts baseert de diagnose op een combinatie van een anamnese, zijn bevindingen en aanvullende onderzoekuitslagen.

Anamnese
Als u bij een reumatoloog komt, zal de arts u allerlei vragen stellen, zoals:
• wat uw klachten zijn.
• hoe uw klachten zijn ontstaan.
• welke klachten of aandoeningen u al eerder heeft gehad of nog steeds heeft (uw medische voorgeschiedenis).
• wanneer uw klachten optreden en wat deze klachten verergert.
• welke medicijnen u gebruikt.
• hoe uw dagpatroon er ongeveer uitziet.
• wat voor werk u doet.
• komen er in uw familie reumatische aandoeningen voor?

De diagnose fibromyalgie is lastig te stellen. Klachten, bijvoorbeeld vermoeidheid, pijn en stijfheid, komen namelijk ook bij veel andere aandoeningen voor.

Lichamelijk onderzoek
Als u lichamelijke klachten heeft, dan zal de arts lichamelijk onderzoek doen en de tenderpoints, fibromyalgiescore, pijnscore, symptoomscore onderzoeken. Een lichamelijk onderzoek kan nuttig zijn om andere oorzaken van spierpijn uit te sluiten. Er zijn geen diagnostische tests (zoals röntgenfoto’s of bloedtesten) om fibromyalgie te diagnosticeren. Omdat wijdverspreide lichaamspijn het belangrijkste kenmerk van fibromyalgie is, zullen zorgverleners u vragen uw pijn te beschrijven. Dit kan helpen om het verschil te zien tussen fibromyalgie en andere ziekten met vergelijkbare symptomen.
De arts kan bloedonderzoek laten uitvoeren om bijvoorbeeld bloedarmoede en de aanwezigheid van ontstekingswaarden uit te sluiten, wat op een andere reumatische aandoening kan duiden. Er kan ook een röntgenfoto worden gemaakt. Andere aandoeningen zoals hypothyreoïdie (schildklier) en polymyalgia rheumatica bootsen soms fibromyalgie na. Bij fibromyalgie zullen aanvullende onderzoeken, zoals bloedonderzoek en/of röntgenfoto’s, geen afwijkingen vertonen. Soms wordt fibromyalgie verward met reumatoïde artritis of lupus erythematodes. Maar er is een verschil in de symptomen en de lichamelijke bevindingen en bloedtesten helpen uw zorgverlener om deze gezondheidsproblemen te detecteren. In tegenstelling tot fibromyalgie veroorzaken deze reumatische aandoeningen ontstekingen in de gewrichten en lichaamsweefsels.

Tenderpoints
In 1990 ontwikkelde het American College of Rheumatology (ACR) criteria voor de classificatie van fibromyalgie:
• Chronische pijn en/of stijfheid, ten minste drie maanden aanwezig, op drie of meer plekken in het lichaam, zowel boven als onder de taille, zowel links als rechts in het lichaam.
• Het hebben van drukpijnpunten (11 of meer van de 18), de tenderpoints, op afgesproken plaatsen. Mensen met fibromyalgie kunnen 18 tenderpoints (drukpunten) hebben op het lichaam. De tenderpoints zijn bepaalde specifieke pijnpunten in de nek, schouders, lendenstreek en heupen van het lichaam. Een drukpunt wordt als positief beschouwd als u aangeeft dat drukken met een vinger op die plaats pijn doet. Een plek waar men aangeeft dat deze bij druk alleen maar gevoelig is, moet negatief worden genoemd. De test is positief voor fibromyalgie als bij 11 van de 18 tenderpoints pijn wordt ervaren. De pijnpunten moeten altijd worden vergeleken met vaste controlepunten. De hoeveelheid tenderpoints kan in de loop van de tijd toe- of afnemen. Daarnaast kunnen andere plekken ook pijnlijk zijn of geeft aanraking daarvan pijnklachten.

Fibromyalgiescore, pijnscore en symptoomscore
In 2010 vernieuwde het American College of Rheumatology (ACR) de criteria voor de classificatie van fibromyalgie: voor het stellen van de diagnose fibromyalgie moet worden voldaan aan onderstaande drie voorwaarden:
• Pijn en andere symptomen zijn al gedurende minimaal drie maanden aanwezig.
• Er is geen andere ziekte gevonden.
• De fibromyalgiescore (de optelling van de pijnscore en de symptoomscore) is minimaal 12, de pijnscore is minimaal 3 en de symptoomscore is minimaal 5.

Diagnose
Op grond van bovenstaande uitslagen kan uw arts een diagnose stellen na uitsluiting van andere ziektebeelden door aanvullend onderzoek. Bijvoorbeeld door het maken van een röntgenfoto of doen van bloedonderzoek, want het is belangrijk om bij het stellen van de diagnose fibromyalgie uit te sluiten dat het om een andere ziekte gaat. Bij fibromyalgie zullen aanvullende onderzoeken, zoals bloedtests of röntgenfoto’s, geen afwijkingen aantonen.

Tenderpoints

In 1990 ontwikkelde het American College of Rheumatology (ACR) criteria voor de classificatie van fibromyalgie:
• Chronische pijn en/of stijfheid, ten minste drie maanden aanwezig, op drie of meer plekken in het lichaam, zowel boven als onder de taille, zowel links als rechts in het lichaam.
• Het hebben van drukpijnpunten (11 of meer van de 18), de tenderpoints, op afgesproken plaatsen. Mensen met fibromyalgie kunnen 18 tenderpoints (drukpunten) hebben op het lichaam. De tenderpoints zijn bepaalde specifieke pijnpunten in de nek, schouders, lendenstreek en heupen van het lichaam. Een drukpunt wordt als positief beschouwd als u aangeeft dat drukken met een vinger op die plaats pijn doet. Een plek waar men aangeeft dat deze bij druk alleen maar gevoelig is, moet negatief worden genoemd. De test is positief voor fibromyalgie als bij 11 van de 18 tenderpoints pijn wordt ervaren. De pijnpunten moeten altijd worden vergeleken met vaste controlepunten. De hoeveelheid tenderpoints kan in de loop van de tijd toe- of afnemen. Daarnaast kunnen andere plekken ook pijnlijk zijn of geeft aanraking daarvan pijnklachten.

Tenderpoints komen aan twee zijden van het lichaam voor en zouden ook aan beide zijden pijn moeten doen, dat wil zeggen zowel links als rechts.
De drukpunten liggen:
• aan de basis van de achterkant van de schedel aan weerszijden van de nekwervels, dus daar waar de nek in het hoofd over gaat.
• halverwege de bovenste schouderlijn.
• van daaruit ca. 4,5 tot 5 centimeter naar beneden en iets naar het midden toe op de schouder, als het ware langs de schouderlijn aan de kant van de ruggengraat.
• in de voorkant van de hals, net boven het sleutelbeen.
• aan de onderkant van het sleutelbeen, daar waar het sleutelbeen vastzit aan het borstbeen.
• aan de binnenkant van de elleboog, ongeveer twee centimeter onder de plooi van de elleboog.
• aan de bovenkant van de heupen, een paar centimeter van de ruggengraat af.
• aan de zijkant van de heupen, onder de billen.
• aan de binnenkant van de knie, ongeveer twee centimeter boven de knieschijf.

Image: ID 22445770 © Alila07 | Dreamstime.com

Fibromyalgiescore, pijnscore en symptoomscore

In 2010 vernieuwde het American College of Rheumatology (ACR) de criteria voor de classificatie van fibromyalgie: voor het stellen van de diagnose fibromyalgie moet worden voldaan aan onderstaande drie voorwaarden:
• Pijn en andere symptomen zijn al gedurende minimaal drie maanden aanwezig.
• Er is geen andere ziekte gevonden.
• De fibromyalgiescore is minimaal 12, de pijnscore is minimaal 3 en de symptoomscore is minimaal 5.

• Fibromyalgiescore: de fibromyalgiescore ontstaat door de pijnscore en de symptoomscore op te tellen. De fibromyalgiescore loopt van 0 (geen enkel symptoom) tot en met 31 (forse lichamelijke klachten). De fibromyalgiescore kan een indruk geven over de ernst van de klachten. Hoe meer klachten en hoe intenser de klachten, hoe hoger de score.
Maar uw arts kan op grond van uw klachtenpatroon ook tot de conclusie komen dat u fibromyalgie heeft bij een lagere uitkomst.
• Pijnscore: de arts noteert op welke 19 plekken in het lichaam er sprake was van pijn gedurende de afgelopen week (voor elk pijnlijk gebied een score van 1). Deze pijnlijke plekken in het lichaam tellen mee in de score. Pijnlijke plekken kunnen optreden in de borsten, buik, bovenrug, onderrug, nek, linker schoudergordel, rechter schoudergordel, bovenarmen, onderarmen, heupgebied (bil, trochanter), bovenbenen, onderbenen en kaak.
De laagst mogelijke pijnscore is 0 en de hoogst mogelijke score is 19. Heeft u pijn op zes plekken in het lichaam, dan heeft u een pijnscore van 6.
• Symptoomscore: er wordt voor elk van de drie onderstaande symptomen genoteerd hoe erg het symptoom was gedurende de afgelopen week:
+ moeheid.
+ niet uitgerust ontwaken.
+ moeite met nadenken en concentreren.
Elke symptoom krijgt een score:
0 = geen probleem.
1 = lichte of milde problemen, meestal mild of met tussenpozen.
2 = matige tot aanzienlijke problemen die vaak aanwezig zijn en/of als aanzienlijk worden ervaren.
3 = ernstig: ingrijpende, continue, uw leven verstorende problemen.

De symptoomscore is de som van de ernst van de drie symptomen (moeheid, niet uitgerust ontwaken en moeite met nadenken en concentreren) plus het aantal extra symptomen. Als iemand bijvoorbeeld erge moeheid heeft (score 3), matige tot aanzienlijke problemen voor wat betreft niet uitgerust ontwaken (score 2), geen problemen met nadenken en concentreren (score 0) en veel extra symptomen (score 3), dan is de symptoomscore 8.

Bijkomende symptomen: ook wordt nagegaan hoeveel extra symptomen u heeft. Daarbij wordt een lijst gebruikt met 42 voornamelijk lichamelijke symptomen, zoals een prikkelbare darm, blaasklachten, hoofdpijn of droge ogen.
0 = geen symptomen.
1 = weinig symptomen.
2 = aanzienlijk aantal symptomen.
3 = veel symptomen.

Behandeling bij fibromyalgie

De behandeling van fibromyalgie is voornamelijk gericht op het verminderen van symptomen, zoals spierpijn en vermoeidheid, en het leren omgaan met de klachten. U kunt met de arts of specialist bespreken hoe u het beste kunt omgaan met de pijn en stijfheid. U kunt ook met de arts bespreken of hij u naar een andere hulpverlener kan verwijzen om u te helpen beter met de klachten om te gaan. De behandeling richt zich op het leren omgaan met de klachten en de gevolgen van fibromyalgie in uw dagelijks leven. De symptomen kunnen worden behandeld met zowel niet-medicamenteuze als medicamenteuze behandelingen. Vaak worden de beste resultaten bereikt door meerdere soorten behandelingen te gebruiken.

Niet-medicamenteuze therapieën
Onderzoek toont aan dat de meest effectieve behandeling voor fibromyalgie lichaamsbeweging is. De behandeling kan uit de volgende elementen bestaan:
• informatie over fibromyalgie. Dit is belangrijk voor uitleg over fibromyalgie naar uw leef- en werkomgeving.
• leefstijladviezen. Hierbij werkt u zelfstandig aan opbouw van uw lichamelijke conditie en activiteiten, het verdelen van uw energie over de dag en de verandering in uw leefstijl (zelf-management).
• oefentherapie. U leert met oefeningen uw energie zo goed mogelijk te verdelen en uw lichamelijke conditie weer op te bouwen.
• cognitieve gedragstherapie (psycholoog). U krijgt informatie over welke factoren de pijn erger of minder erg maken. U leert deze factoren te herkennen en aan te pakken. Cognitieve gedragstherapie (CGT) is een type therapie dat is gericht op het begrijpen hoe gedachten en gedragingen pijn en andere symptomen beïnvloeden. CGT en aanverwante behandelingen, zoals mindfulness, kunnen patiënten helpen bij het leren verminderen van de symptomen die pijn verminderen. Mindfulness is een niet-spirituele meditatieoefening die het huidige momentbewustzijn cultiveert. Op mindfulness gebaseerde stressreductie kan de symptomen van fibromyalgie aanzienlijk verbeteren.
• combinatie van oefen- en cognitieve gedragstherapie.
• andere op het lichaam gebaseerde therapieën. Tai Chi en yoga kunnen de symptomen van fibromyalgie verlichten en lichaamsbeweging met weinig impact is niet schadelijk. Andere complementaire en alternatieve therapieën, zoals acupunctuur, chiropractie en massagetherapie, kunnen nuttig zijn om de symptomen van fibromyalgie onder controle te houden. Veel van deze behandelingen zijn echter niet goed getest bij patiënten met fibromyalgie.

Risicofactoren en triggers
Het is belangrijk om de risicofactoren en triggers voor fibromyalgie aan te pakken, waaronder slaapstoornissen (zoals slaapapneu) en stemmingsproblemen (zoals stress, angst, paniekstoornis en depressie).

Pijnstillers, die u zelf kunt aanschaffen zonder recept
• Een gewone pijnstiller met de werkzame stof paracetamol. Paracetamol helpt tegen pijn en koorts, veroorzaakt geen maagproblemen, geeft meestal geen bijwerkingen en is goed te combineren met andere medicijnen.
• Een NSAID, een ontstekingsremmende pijnstiller. De afkorting NSAID staat voor Non-Steroidal Anti-Inflammatory Drugs. Deze pijnstillers remmen ontstekingen en daarbij horende pijn. In een lagere dosering zijn NSAID’s, zoals naproxen (Aleve, Anaprox) en ibuprofen (Advil, Motrin), zonder recept te koop.
• Acetaminophen (Tylenol) is vooral bruikbaar bij mensen die hoofdpijn, spierpijn, tandpijn en pijn bij ontstekingen hebben naast de fibromyalgie. Acetaminophen is de generieke naam voor Tylenol, een pijnstiller en koortsreductiemiddel. Verkocht voornamelijk zonder recept voor de behandeling van verschillende aandoeningen (hoofdpijn, spierpijn, tandpijn, reuma). Acetaminophen is niet alleen actief in Tylenol, maar ook in Panadol, Feverall en vele andere geneesmiddelen.

Heeft u lichamelijke klachten? Ga dan altijd naar uw huisarts of specialist voor een goede diagnose ervan en de juiste behandeling.

Geneesmiddelen op recept
Dit wordt verstrekt door uw arts of reumatoloog of internist.
• Antidepressiva. Heeft u ernstige klachten, slaapproblemen of stemmingswisselingen? Dan kan de arts ervoor kiezen om te beginnen met medicijnen die werken op het centrale zenuwstelsel ter ondersteuning van oefentherapie. Geneesmiddelen die deze hersenchemicaliën (noradrenaline, serotonine en dopamine) beïnvloeden, kunnen ook worden gebruikt om fibromyalgie te behandelen. Deze omvatten amitriptyline (Elavil) en cyclobenzaprine (Flexeril). De arts kan het originele antidepressivum amitriptyline voorschrijven, een medicatie tegen depressie. U krijgt veel minder van het medicijn voor fibromyalgie dan voor de behandeling van een depressie. Amitriptyline kan de pijn verminderen en kan ook goed werken tegen slaapproblemen. U kunt het tijdelijk gebruiken om de negatieve spiraal te doorbreken. Bijwerkingen zijn een droge mond, obstipatie (verstopping in de darmen), verwardheid en slaperigheid.
• Duloxetine wordt gebruikt voor de behandeling van depressie en angst. Duloxetine (Cymbalta) is bekend als een serotonine-norepinefrine-heropnameremmer (SNRI), die helpt bij het controleren van pijn. Dit medicijn werkt door het helpen herstellen van de balans van bepaalde natuurlijke stoffen (serotonine en norepinefrine) in de hersenen. Duloxetine is oorspronkelijk een antidepressivum, maar wordt erkend als een middel voor fibromyalgie. Daarnaast wordt duloxetine gebruikt om zenuwpijn (perifere neuropathie) te verlichten bij mensen met diabetes of aanhoudende pijn als gevolg van medische aandoeningen zoals reuma of chronische rugpijn. Duloxetine kan uw humeur, slaap, eetlust en energieniveau verbeteren en de stemmingsstoornissen en nervositeit verminderen. In tegenstelling tot de amitriptyline geeft het medicijn duloxetine minder vaak een droge mond, hoewel misselijkheid net iets vaker voorkomt. Deze misselijkheid doet zich vooral voor tijdens de eerste dagen. Naast duloxetine (Cymbalta) kan de arts ook milnacipran (Savella) voorschrijven. Beide geneesmiddelen werden door de FDA goedgekeurd voor de behandeling van fibromyalgie in de Verenigde Staten.
• Naast antidepressiva werd ook ontdekt dat sommige medicijnen voor epilepsie effectief kunnen zijn bij de behandeling van fibromyalgie. Uit onderzoek is gebleken dat de pijn bij een aantal mensen door gebruik van deze antidepressiva en medicijnen tegen epilepsie kan afnemen. Mensen kunnen weer beter gaan functioneren, omdat men beter slaapt en minder last van stemmingswisselingen heeft. Een nadeel van deze medicijnen is, dat ze bij sommige mensen niet werken of bijwerkingen geven. Overleg daarom goed met uw arts, wat de voor- en nadelen van deze medicijnen voor u kunnen betekenen.
• Een ander geneesmiddel dat is goedgekeurd voor de behandeling van fibromyalgie is pregabaline (Lyrica) door de FDA. Pregabaline en een ander medicijn gabapentine (Neurontin) blokkeren overactiviteit van zenuwcellen die betrokken zijn bij pijnoverdracht. Deze medicijnen kunnen duizeligheid, slaperigheid, zwelling en gewichtstoename veroorzaken.
• Medicijnen voor slaapproblemen. Sommige medicijnen die pijn behandelen, verbeteren ook de slaap. Dit zijn cyclobenzaprine (Flexeril), amitriptyline (Elavil), gabapentine (Neurontin) of pregabaline (Lyrica).
• Benzodiazepines. De meeste slaap- en kalmeringsmiddelen die artsen voorschrijven bij fibromyalgie vallen in de groep benzodiazepinen. Benzodiazepinen zijn medicijnen met een rustgevende en ontspannende werking, hebben een spierverslappende werking, kalmeren en maken u slaperig. Slaap- en kalmeringsmiddelen kunt u het beste af en toe en kortdurend gebruiken. Als u het medicijn langere tijd gebruikt, kan uw lichaam te veel gaan wennen aan het medicijn. U kunt er dan afhankelijk van worden. Ook kunt u last krijgen van bijwerkingen zoals sufheid, verminderd reactievermogen en grotere eetlust.
• Tramadol. Tramadol is een morfineachtige pijnstiller. Dit medicijn wordt gebruikt bij matige tot hevige pijnklachten. Het heeft een sterke pijnstillende werking. Uit onderzoek blijkt dat dit medicijn goed kan werken bij sommige mensen met fibromyalgie. Maar niet iedereen kan goed tegen dit medicijn. Sommige mensen klagen over de bijwerkingen van Tramadol, zoals sufheid, misselijkheid en duizeligheid.

Het American College of Rheumatology beveelt niet aan dat patiënten met fibromyalgie slaapmiddelen, benzodiazepines of morfineachtige medicijnen krijgen. De reden hiervoor is dat uit onderzoek is gebleken dat deze medicijnen de meeste mensen met fibromyalgie niet helpen en juist leidt tot een grotere pijngevoeligheid of aanhoudende pijn.

Therapie bij fibromyalgie

Fibromyalgie is niet goed te behandelen, wel kunt u leren om zo goed mogelijk met uw klachten om te gaan. In overleg met uw arts kunt u kiezen voor een van de volgende therapieën:
• Oefentherapie. U kunt zelf uw lichamelijke conditie verbeteren door te lopen, te fietsen of te zwemmen. Om uw spieren in vorm te houden kunt u spierversterkende oefeningen doen. Tegen spierkramp kunt u rekoefeningen doen.
• Fysiotherapie of oefentherapie, zoals cesartherapie en mensendiecktherapie. U verbetert daarmee uw houding en beweegt daardoor gemakkelijker.
• Ontspanningstherapie. Denk hierbij aan een warm bad, een douche of massage om de spieren goed te kunnen ontspannen. Bij yoga of meditatie ontspant u ook geestelijk.
• Ergotherapie. Een ergotherapeut kan u leren om het dagelijks werk zo te doen dat het makkelijker gaat.

Cognitieve gedragstherapie
Sommige mensen met fibromyalgie hebben psychische hulp nodig. Leven met chronische pijn en vermoeidheid is een hele opgave. U kunt misschien niet meer doen wat u gewend was. Soms zal het moeilijk zijn om afspraken na te komen. Daarnaast duurt het soms lang voor de diagnose daadwerkelijk gesteld wordt. Fibromyalgie is dus vaak niet alleen lichamelijk, maar ook geestelijk een zware belasting. Het kan dan helpen om er met een deskundige over te praten, bijvoorbeeld met een psycholoog. Als u dat wilt, neem dan eerst even contact op met uw arts. Die kan u dan doorverwijzen.

Gebruik medicijn en therapietrouw

• Het is belangrijk dat u de medicijnen inneemt zoals ze zijn voorgeschreven. Om uw ziekte goed onder controle te krijgen, is het zeer belangrijk dat u uw medicijnen dagelijks op vaste tijden inneemt. Als u dat niet doet, wordt er geen goede concentratie van het medicijn in uw bloed opgebouwd en werkt het medicijn daarom minder goed.
• Heeft u moeite met onthouden, wanneer en hoeveel van uw medicijnen u dagelijks moet innemen? Koop dan een medicijn dispenser, waarin u uw medicijnen per dag kunt sorteren.
• Heeft u moeite met of bezwaren tegen het innemen van de aan u voorgeschreven medicijnen, bijvoorbeeld vanwege eventuele bijwerkingen? Dan kan dat er toe leiden, dat u de medicijnen niet meer regelmatig inneemt. Bespreek dit met uw arts!

Gebruik medicijnen
De arts zal bij problemen kijken naar:
• de dosering en hoeveelheid medicijnen die u gebruikt.
• overschakelen naar een ander medicijn van hetzelfde type of een volledig nieuw type medicijn.
• combinatie van verschillende medicijnen op hetzelfde moment.

Uw arts kan u vertellen:
• of het medicijn voor u kan werken.
• hoe u het medicijn het beste kunt gebruiken.
• hoeveel en hoe vaak u het medicijn kunt gebruiken.
• hoe u het medicijn het beste kunt afbouwen.

U moet uw huisarts of specialist altijd vertellen:
• of u andere medicijnen (zelf gekocht of voorgeschreven door een andere arts) gebruikt.
• of u een andere medische aandoening heeft.
• of u binnenkort wordt geopereerd.
• of u eerder een ontstekingsremmende pijnstiller heeft voorgeschreven gekregen, die bijwerkingen gaf bij u.
• of u zwanger wilt worden of zwanger bent.
• of u borstvoeding geeft.
Dit is belangrijk omdat uw huisarts of specialist een zorgvuldige keuze moet maken tussen verschillende medicijnen.

Bijwerkingen
• Alle medicijnen kunnen bijwerkingen hebben bij gebruik, dus vraag uw arts of apotheker welke bijwerkingen u kunt verwachten of lees de bijsluiter.

Verminderen of stoppen
• Als u zelf zou stoppen met een medicijn of het aantal medicijnen zelf zou verminderen, kunnen uw klachten verergeren. Overleg daarom altijd eerst met uw huisarts of specialist als u minder medicijnen wilt gaan gebruiken of wilt stoppen.

Alternatieve behandelingen

Er bestaan veel soorten alternatieve behandelingen. Hiermee worden alle behandelingen bedoeld, die buiten de gewone wetenschappelijke medische zorg vallen. Voor de werking van deze behandelingen is geen wetenschappelijk bewijs geleverd. De alternatieve behandelingen worden ook wel ‘complementair‘ genoemd, omdat ze een aanvulling kunnen zijn op de reguliere medische behandeling door uw arts.
Veel mensen kiezen naast hun reguliere medische behandeling ook voor een alternatieve behandeling. Ze hopen dat dit extra helpt tegen hun klachten of beter helpt om met de klachten om te gaan.

Kan een alternatieve behandeling een vervanging zijn voor uw reguliere medische behandeling?
Nee, als u kiest voor een alternatieve behandelmethode is dat altijd een aanvulling op uw gewone medische behandeling. U moet niet stoppen met uw reguliere behandeling, want anders loopt u onnodige gezondheidsrisico’s. Overleg daarom altijd eerst met uw behandelend arts voordat u met een alternatieve behandeling begint.

Welke alternatieve behandelingen zijn er bijvoorbeeld?
Er zijn heel veel verschillende alternatieve behandelmethoden beschikbaar, die ook gecombineerd kunnen worden. Enkele voorbeelden zijn:
• Chinese geneeskunde (acupunctuur en tai chi).
• homeopathie (producten gemaakt uit planten en mineralen).
• Bowen therapie.
• Ayurveda.
• Bach bloesembehandeling.
• shiatsu-, voetzool- en klassieke massage.
• voedingssupplementen.

Waar moet u op letten?
• Bij veel alternatieve behandelingen is niet aangetoond dat ze daadwerkelijk werken. Als u er voor kiest om een alternatieve behandeling uit te proberen, let er dan op dat uw klachten niet toenemen. Stop met een alternatieve behandeling, zodra uw klachten toenemen.
• Bedenk ook altijd eerst waarom u een alternatieve behandeling wilt volgen.
• Bereid u goed voor door informatie over de alternatieve behandeling op te zoeken en te lezen. Overleg met uw behandelend arts, want bepaalde klachten kunnen verminderen door sommige alternatieve behandelingsmethoden.
• Bepaal zelf in welke alternatieve methode u vertrouwen heeft voor de verlichting van uw klachten en of u eraan wilt beginnen.

Wat kunt u het beste doen bij een keuze voor een alternatieve behandeling?
• Overleg altijd met uw behandelend arts over de alternatieve behandelmethode die u wilt gaan volgen.
• Overleg met uw behandelend arts en met de alternatieve behandelaar of zij met elkaar willen overleggen over uw behandeling.
• Kies een alternatieve behandelaar die een erkende beroepsopleiding heeft gevolgd en bij een beroepsorganisatie is aangesloten.
• Vraag uw alternatieve behandelaar vooraf naar het doel, de duur, de kosten en de risico’s van de behandeling. Hoeveel geld u kwijt bent, hangt af van welke behandeling u kiest, hoelang deze duurt en hoe u verzekerd bent.
• Stop niet met uw reguliere medische behandeling, want uw klachten kunnen hierdoor verergeren.
• Weeg tijdens een behandeling af of u wilt doorgaan of stoppen als uw klachten erger worden, als u geen effect van de alternatieve behandeling merkt of als u bijwerkingen krijgt.

Waarom is letten op uw voeding belangrijk?

• Gezonde voeding is belangrijk om de vitamines en mineralen en andere voedingsstoffen binnen te krijgen, die uw lichaam nodig heeft.
• Overgewicht levert risico’s op voor uw gezondheid en ziekteverloop. Bij reuma speelt overgewicht bijvoorbeeld een belangrijke rol bij artrose in knieën, heupen en enkels. De druk op uw gewrichten is dan gewoon te groot. Gezond eten en genoeg beweging (een sport beoefenen en actief in huis en buitenshuis) kan helpen om uw overgewicht te verminderen of tegen te gaan.
• Een gezond eetpatroon is dus altijd belangrijk en de diëtiste kan u daarbij ondersteunen met de juiste voedingsadviezen.

Wat is een gezond eetpatroon?
Met een gezond eetpatroon krijgt uw lichaam de juiste hoeveelheid goede voedingsstoffen binnen, die het nodig heeft. U eet de hoeveelheden, die uw lichaam nodig heeft. De diëtiste kan u daarbij ondersteunen met de juiste voedingsadviezen. Kijk op de Schijf van Vijf van het Voedingscentrum. U kiest uit ieder vak wat u wilt eten en u kunt iedere dag een andere keuze maken en variëren met uw eten. Let op de aanbevolen hoeveelheden per vak en doe dat iedere dag. Kijk op http://www.voedingscentrum.nl
De 5 vakken van de Schijf van Vijf zijn:
• Groente en fruit
• Brood, graanproducten en aardappelen
• Vis, peulvruchten, vlees, ei, noten en zuivel
• Smeer- en bereidingsvetten
• Dranken

Waar kunt u advies krijgen voor een gezond eetpatroon?
• Op de website van het Voedingscentrum kunt u terecht voor betrouwbare adviezen over gezond en gevarieerd eten.
• U kunt advies vragen aan uw huisarts of een diëtiste. De huisarts kan u door verwijzen naar een diëtiste. Sommige diëten kunnen mogelijk gericht tegen uw klachten helpen. Overleg met uw huisarts of diëtiste als u een bepaald dieet wilt proberen. En let erop dat u geen belangrijke voedingsmiddelen weglaat uit uw dagelijkse eetpatroon.

Wat kunt u doen bij een pijnlijke of droge mond?
Soms kunt u om verschillende redenen last van een droge of pijnlijke mond hebben. Tips:
• door te kauwen (op bijvoorbeeld stukje komkommer, suikervrij snoepje of kauwgom) en te zuigen (ijsklontje) worden de speekselklieren gestimuleerd om speeksel te produceren.
• een goede mondverzorging is belangrijk: goed tandenpoetsen, flossen en het gebruik van mondwater.
• spoel uw mond regelmatig, drink kleine beetjes water en gebruik eventueel een mondsproeier.
• laat hete dranken eerst wat afkoelen.
• gebruik ijs of koude gerechten, want koude verdooft de pijn.
• gebruik geen scherpe kruiden en specerijen, vruchtensap, koolzuurhoudende frisdranken, alcoholische dranken, erg zoute etenswaren en zure etenswaren.
• etenswaren met harde korstjes, noten, botjes en graten kunnen wondjes veroorzaken.
• gebruik bij de warme maaltijd soep, jus of saus om het eten smeuïger te maken.
• smeerkaas, smeerbare paté of salade, jam of honing op brood, pap, drinkontbijt en vla slikt bijvoorbeeld gemakkelijker door dan droog beleg.
• als u gemalen of vloeibare voeding moet gebruiken, kunt u met een mixer uw maaltijd vermalen met wat extra vocht.

Bij sommige vormen van reuma of gebruik van bepaalde medicijnen kunnen darmklachten voorkomen. De darmklachten kunnen ontstaan door de invloed van bepaalde medicijnen op de voedselopname. Andersom kan het voedsel, dat u eet, effect hebben op de werking van uw medicijnen.

Voedingssupplementen, visvetzuren, glucosamine en vitamine D?
• Voedingssupplementen zijn verkrijgbaar als pillen, poeders, druppels, capsules of drankjes en zijn bedoeld als aanvulling op onvoldoende dagelijkse voeding. Ze bevatten vitamines, mineralen of bio-actieve stoffen. Deze synthetische of geïsoleerde vitamines, mineralen of bio-actieve stoffen hebben dezelfde werking als de vitamines en mineralen die al van nature in uw eten en drinken zitten.
Veel mensen kiezen naast hun dagelijkse voeding voor een extra aanvulling op hun eetpatroon. De gebruikers van voedingssupplementen geven aan, dat ze positieve effecten van het gebruik van bepaalde kruiden, vitaminen en mineralen ervaren. Het lichaam neemt de voedingsstoffen in pillen gemakkelijker op dan de voedingsstoffen in eten. Maar als u gezond en gevarieerd eet, heeft u geen extra voedingssupplementen nodig, want u krijgt al voldoende voedingsstoffen, mineralen en vitamines binnen. Meld altijd aan uw huisarts en apotheker, dat u voedingssupplementen gebruikt.
• Visvetzuren lijken een licht ontstekingsremmend effect te hebben bij een hoge inname ervan. Er is vooral onderzoek naar gedaan bij reumatoïde artritis. Het advies is om twee keer per week vette vis te eten.
• Glucosamine kan als een milde pijnstiller werken bij artrose in de knie, maar stopt de artrose niet.
• Ons lichaam maakt vitamine D natuurlijk aan onder invloed van het zonlicht buitenshuis. Vitamine D heeft mogelijk een gunstige werking bij ontstekingsreuma, maar dat is nog onvoldoende bewezen. Mensen met lupus erythemathodes (LE), die weinig buiten komen vanwege huidklachten, wordt aangeraden om vitamine D te gebruiken via voorschrift van de arts. Vitamine D wordt ook voorgeschreven voor een betere opname van calciumtabletten bij artrose en osteoporose.

Omgaan met fibromyalgie

Fibromyalgie heeft grote invloed op uw leven, maar u kunt zelf veel doen om met de klachten te leren leven.
• Hoe moeilijk ook, probeer te accepteren dat u fibromyalgie heeft. U kunt door deze aandoening niet meer alles doen wat u gewend was te doen.
• Vertel mensen in uw naaste omgeving wat fibromyalgie is. Dan kunnen ze uw ziekte en uw klachten begrijpen en serieus nemen.
• Zorg dat uw conditie zo goed mogelijk blijft, want een slechte conditie betekent meer klachten. Meer sporten zorgt er voor dat u zich zowel lichamelijk als psychisch beter voelt.
• Warmte (douche, bad), massage en rekoefeningen zijn goed om stijve spieren te ontspannen.
• Van psychische spanningen krijgt u meer klachten, voorkom zo veel mogelijk stress.
• Probeer uw eigen grenzen zo goed mogelijk te leren kennen. Leer luisteren naar uw lichaam. Doe bepaalde handelingen niet of doe ze anders, bijvoorbeeld til een zwaar voorwerp niet op, maar schuif het.
• Leer om te gaan met de chronische pijn. Als u goed met de pijn omgaat, zal de pijn uw leven minder beheersen. Vraag uw huisarts waar u hulp kunt krijgen om te leren om te gaan met uw pijn.
• Probeer gezond te leven. Dat is voor iedereen belangrijk, maar voor mensen met fibromyalgie zeker. Zorg bijvoorbeeld dat u genoeg slaapt, zo min mogelijk stress heeft en gezond eet.

Patient Education Library I Fibromyalgia
https://www.ypo.education/rheumatology/fibromyalgia-t41/video/ 

Bron video’s

Patient Education Library I Fibromyalgia I https://www.ypo.education/rheumatology/fibromyalgia-t41/video/
The Doctors I Fibromyalgia – A Complex, Misunderstood Condition I https://youtu.be/NCuGgh1ySzs